Hiperrealizm (inaczej superrealizm lub fotorealizm) to kierunek w malarstwie XX wieku. Ukształtował się on w latach 60. w Stanach Zjednoczonych. Historia nurtu była krótka, trwała niewiele ponad dekadę, hiperrealizm właściwie wymarł pod koniec lat 70. Nazwa została stworzona przez Daniela Abadie. Najważniejsze wystawy sztuki fotorealistycznej miały miejsce w 1971 roku – Bienale de Paris oraz w 1972 roku – V Documenta w Kassel.
Sama nazwa kierunku odsyła do realizmu, a więc dążenia do wiernego odtworzenia rzeczywistości w sztuce. Mamy tu jednak do czynienie niejako z przerysowaniem tej tendencji (hiper), a więc ze swoistym perfekcjonizmem, polegającym na tym, że obraz ma niejako podwajać efekt realności, czynić go bardziej wyraźnym i wręcz narzucającym się odbiorcy. Stąd hiperrealizm to nie tylko technika malarska imitująca technikę fotografowania świata, ale także metoda podkreślająca znaczenie detalu: błysku szkła, głębi koloru, kształtu portretowanych przedmiotów. Hiperrealiści byli mistrzami produkowania „efektu realności”, potrafili z niebywałą precyzją oddać najmniejsze szczegóły świata.
 |
| Mauro David Crystal dish with melons/ fot. www.documentabout.it/ING/fruttiera%20con%20meloni.htm (1999) |
Ich sztuka, mimo że na początku wzbudziła ogromne zainteresowanie (wiązano ją z wpływami pop artu jako zainteresowania codziennością), po jakimś czasie została oskarżona przez krytyków o brak twórczej wizji. Hiperrealizm stał się synonimem doskonałego warsztatu technicznego i jednocześnie ideowej pustki. Ową osławioną metodą w malarstwie superrealistycznym było rzutowanie fotografii na płótno za pomocą specjalnego urządzenia projekcyjnego, tak zwanego epidiaskopu. Farby olejne, wykorzystywane w tradycyjnym malarstwie zostały zastąpione farbami akrylowymi, bardziej przydatnymi w tej technice.
Jednym z najsłynniejszych przedstawicieli hiperrealizmu był Richard Estes. Najczęstszymi motywami w jego pracach są miasta i samochody. Artysta skupiał się szczególnie na wszelkich zjawiskach świetlnych, odbiciach, efektach zwierciadlanych. Podobna motywika pojawiła się również w obrazach Dona Eddy’ego i Davida Parrisha. Duane Hanson z kolei koncentrował się na portretowaniu ludzkich postaci w codziennych sytuacjach (często podczas zakupów), szczególnie zaś interesował się mimiką ludzkiej twarzy, stąd często przedstawiał twarze w precyzyjnych zbliżeniach.
Inni znani twórcy hiperrealiści to: Audrey Flack, Ralph Goings, Robert Bechtle, Chuck Close. W Europie są to np.: Jacques Bodin, Franz Gertsch.