Co to jest modlitwa?
Modlitwa jest dla mnie wzniesieniem serca, prostym spojrzeniem ku Niebu, okrzykiem wdzięczności i miłości zarówno w cierpieniu, jak i radości. (św. Teresa od Dzieciątka Jezus)
Modlitwa jest aktem religijnym, jedną z podstawowych form kultu (obok ofiary) i równocześnie najprostszą formą rytuału.
Ewagriusz z Pontu, teolog żyjący w IV wieku, zdefiniował modlitwę jako „rozmowę umysłu z Bogiem”. Z kolei św. Jan z Damaszku mówił o modlitwie jako „uniesieniu umysłu do Boga”. Często można się spotkać także ze zdaniem, że modlitwa jest otwarciem się człowieka na Boga. Trudno zatem podać jedną obowiązującą definicję. Każda z nich będzie kładła jednak nacisk na bezpośrednim kontakt z siłą nadprzyrodzoną, którą w przypadku chrześcijaństwa jest Bóg.
Modlitwa zazwyczaj jest wypowiadana w specjalnym, uroczystym języku (języku sakralnym) i towarzyszą jej określone gesty np. uderzanie pięścią w pierś, klękanie, złożenie rąk. Najczęściej pojawiają się również wytyczne dotyczące miejsca bądź czasu odmawiania modlitwy ustalone przez władze religijne. W chrześcijaństwie (katolicyzmie) rolę tę pełni Urząd Nauczycielski Kościoła.
Modlitwa chrześcijańska
Katechizm Kościoła Katolickiego definiuje modlitwę jako żywy i osobisty związek człowieka z Bogiem (KKK 2558); związek ten bywa również określany słowem komunia bądź przymierze.
Modlitwa jest miejscem spotkania z Panem, do którego On sam wzywa niestrudzenie każdą osobę. Człowiekowi, które na wezwanie odpowiada powinna towarzyszyć w modlitwie pokora, gdyż modlitwa jest darem Boga – o pokorze modlącego serca mówi przypowieść Jezusa o faryzeuszu i celniku (Łk 18, 9-14).
Modlitwa towarzyszy całej historii zbawienia, a wezwania do modlitwy zwarte są zarówno w pismach Starego, jak i Nowego Testamentu. Nauczycielami modlitwy w starożytnym Izraelu byli przede wszystkim kapłani i prorocy, przy czym szczególną rolę przypisuje się królowi Dawidowi, którego tradycja żydowska i chrześcijańska uznaje za autora Psalmów. Psalmy („Pieśni Chwały”) uznawane są za arcydzieło modlitwy w Starym Testamencie, a sam Dawid za wzór modlitwy dla Ludu Bożego.
Doskonałym wzorem i Nauczycielem modlitwy był jednak sam Jezus Chrystus. Jego modlitwę Kościół nazywa modlitwą synowską. Jezus modlił się przed decydującymi momentami swojego posłania: przed otwarciem się niebios w trakcie chrztu w Jordanie i zstąpieniem na Niego Ducha Świętego (Łk 3,21-22), przed wybraniem Dwunastu Apostołów (Łk 6,12-13), przed Przemienieniem na górze Tabor (Łk 9, 28) oraz przed męką i śmiercią (Mt 26,36-46; Mk 14, 32-42; Łk 22, 41-44). Ewangeliści wspominają również, że Jezus często usuwał się w ustronne miejsce, aby modlić się w samotności. (Mk 1,35; 6,46; Łk 5,16).
Chrystus nauczył swoich uczniów modlitwy Ojcze Nasz, którą przekazują św. Mateusz (Mt 6, 5-15) oraz św. Łukasz (Łk 11,2-4). Wskazywał także, że należy modlić się „w ukryciu”, a nie na pokaz (Mt 6,5-6) oraz unikać wielomówstwa (czyli czczej paplaniny; Mt 6,7). Wzywał również do modlitwy za nieprzyjaciół i prześladowców (Mt 5,44). Mówił o wytrwałości w modlitwie, która zostanie nagrodzona: Wszystko, o co w modlitwie prosicie, stanie się wam, tylko wierzcie, że otrzymacie (Mk 11, 24).
„Dzisiaj” wewnętrznym Nauczycielem modlitwy każdego chrześcijanina jest Duch Święty. Nazywany jest twórcą żywej tradycji modlitwy, a wszystkie nowe teksty modlitewne powstają z jego inspiracji. Jest bowiem tyle dróg w modlitwie, co modlących się, ale ten sam Duch działa we wszystkich i ze wszystkimi.
Każdy Kościół partykularny znajduje się w innym kontekście liturgicznym, społecznym i kulturowym. Dlatego też może proponować swoim wiernym inny język modlitwy, czyli słowa, melodie, gesty, ikonografię, które jej towarzyszą. O tym, czy owe propozycje pozostają w łączności z tradycją wiary apostolskiej, decyduje Urząd Nauczycielski Kościoła.
Niezależnie od gestów, słów, które towarzyszą modlitwie, zawsze modli się cały człowiek. Pismo święte, określając jednak miejsce, z którego wypływa modlitwa, mówi o duszy, duchu bądź sercu człowieka. Jeśli serce człowieka jest daleko od Boga to modlitwa pozostaje bezwartościowa, gdyż to ono jest miejscem przymierza. Słowa w obliczu serca mają charakter względny.
Rodzina chrześcijańska, nazywana „Kościołem Domowym”, jest pierwszym miejscem wychowania do modlitwy. Pomoc dotyczącą modlitwy zapewniają w Kościele: wyświęceni do posługi, katecheza oraz grupy modlitewne.
Kościół proponuje wiernym pewien rytm modlitewny. Do modlitw codziennych zaliczane są: modlitwa poranna i wieczorna, przed jedzeniem i po jedzeniu oraz Liturgia Godzin. Dniem modlitwy jest niedziela. Niemniej zgodnie z wezwaniem Nieustannie się módlcie (1 Tes 5,17), Kościół zachęca do jak najczęstszej modlitwy, gdyż jest ona życiową koniecznością. Modlitwa jest możliwa zawsze; jest nierozłączna z całym życiem chrześcijańskim. Powinna towarzyszyć także czytaniu Pisma Świętego.