Bakterie to najprostsze jednokomórkowe mikroorganizmy (od 0,5 do 10 µm). Zasiedlają wszystkie miejsca na kuli ziemskiej (nawet te, w których inne organizmy nie są w stanie przetrwać np. wody o dużym zasoleniu czy gejzery o wysokiej temperaturze), są więc organizmami kosmopolitycznym.
Licznie bakterie spotykamy w wodzie i glebie (szczególnie w ryzosferze), natomiast w powietrzu bakterie (i ich formy przetrwalnikowe) nie prowadzą aktywnego życia, a jedynie przemieszczają się do bardziej sprzyjającego środowiska.
Ponadto bakterie żyją we wnętrzu innych organizmów (lub rzadziej na ich powierzchni), z którymi mogą wchodzić w różne interakcje. Spośród nich stosunkowo nieliczne są bakterie chorobotwórcze, które żyjąc kosztem swoich żywicieli (są ich pasożytami) wywołują w ich organizmie różne choroby. Pozostałe grupy to symbionty i komensale, które czerpią korzyści z organizmu gospodarzu, ale nie wywołują w nim szkód. Pierwsze z nich dają tym organizmom pewne substancje chemiczne, natomiast drugie nic nie wnoszą do współżycia (nie pomagają, ale też i nie szkodzą).
Klasyfikacja bakterii wg metody Grama
Pierwotnie bakterie były klasyfikowane według tzw. metody Grama, która została wprowadzona przez jej twórcę Hansa Grama w 1884 roku.
Zgodnie z tą metodą wyróżniamy dwie grupy bakterii:
• bakterie Gram (+) barwiące się na niebiesko;
 |
| Gram-dodatnie bakterie wąglika w próbce płynu mózgowo-rdzeniowego. |
• bakterie Gram (-) barwiące się na czerwono;
 |
| Gram-ujemna bakteria pałeczki ropy błękitenj Pseudomonas aeruginosa/ Y tambe (27.01.2005)/commons.wikimedia.org |
Różnica w barwieniu spowodowana jest odmienną budową ściany komórkowej, która u bakterii Gram dodatnich jest gruba (zbudowana z kilku warstw mureiny), a u bakterii Gram ujemnych cieńsza (zbudowana z jednej warstwy mureiny) lecz zaopatrzona w dodatkową błonę zewnętrzną.
Systematyka bakterii:
Archebakterie (archeany) – to stosunkowo słabo poznana grupa bakterii, które żyją w ekstremalnych, nieprzyjaznych dla innych organizmów warunkach (solanki, gejzery, ścieki itp.). Choć należą do prokariontów to wykazują pewne cechy wspólne z eukariontami. Od bakterii właściwych różnią się budową ściany (brak mureiny), błony komórkowej (brak fosfolipidów, obecność rozgałęzionych kwasów tłuszczowych i eterów), materiału genetycznego (obecność intronów-odcinków niekodujących) i rybosomów.
 |
| Archeony żyjące w pobliżu gejzerów/Wing-Chi Poon (13.06.2004)/commons.wikimedia.org |
Eubakterie (bakterie właściwe) – to zróżnicowana grupa, w śród której wyróżnić możemy wiele typów, najważniejsze z nich to:
• Actinobacteria (promieniowce) – to cylindryczne bakterie Gram (+) występujące w postaci rozgałęziających się form; żyją w glebie, oborniku lub we wnętrzu innych organizmów (pasożyty) , spotykamy też formy będące symbiontami roślin wyższych (wiążą azot);
• Cyanobacteria (sinice) – to grupa samożywnych bakterii o sinoniebieskim lub czerwonawym zabarwieniu (warunkowanym obecnością barwników fikobilinowych – niebieskiej fikocyjaniny i czerwonej fikoerytryny) zdolnych do przeprowadzania fotosyntezy (posiadają chlorofil a zlokalizowany w tylakoidach); żyją w postaci jednokomórkowej lub tworzą kolonie (wielokomórkowe nici), wiele sinic potrafi wiązać wolny azot z powietrza za pomocą wyspecjalizowanych komórek zwanych heterocystami;
 |
| Anabaena - nitkowat sinica tworząca kolonie/ Elapied (20.062005)/commons.wikimedia.org |
• Firmucetes – to grupa pospolitych Gram (+) bakterii charakteryzujących się grubą ścianą komórkową; zaliczamy do nich laseczki, dwoinki i bakterie mlekowe;
• Proteobacteria (protobakterie)– to jedna z największych grup Gram (+) jak i Gram (-) bakterii (o podobnej sekwencji rRNA), do których zaliczamy ziarniaki, pałeczki, laseczki, przecinkowce i śrubowce; większość z nich to heterotrofy (rzadziej foto- lub chemoautotrofy);
• Spirochaetes (krętki) – to długie, cienkie, śrubowato skręcone bakterie Gram (-), które posiadają zdolność poruszania się (dzięki cienkiej ścianie komórkowej); są heterotrofami saprofitycznymi lub pasożytniczymi;