Wirusy są to struktury pozbawione budowy komórkowej, które nie wykazują żadnych funkcji życiowych poza komórkami gospodarza. Z biologicznego punktu widzenia nie są więc organizmami. Wielkość wirusów waha się od kilkudziesięciu do kilkuset nanometrów (1nm = 10-6 mm).
Budowa wirusów
Wirion to pojedyncza kompletna postać wirusa występująca w środowisku pozakomórkowym. W skład wirionu wchodzi materiał genetyczny oraz otoczka białkowa (kapsyd).
Materiał genetyczny wirusa stanowi tylko jeden kwas nukleinowy – DNA lub RNA. W zależność od rodzaju kwasu nukleinowego wyróżnić możemy:
• DNA wisusy – są to wirusy z genomem DNA np. wirus opryszczki, wirus brodawczaka;
• RNA wirusy – są to wirusy z genomem RNA np. wirus grypy, wirus polio;
• retrowirusy (RNA/DNA wirusy) – są rodzajem wirusów RNA, które w komórkach gospodarza przepisują RNA na DNA, np. wirus HIV
Różnorodność materiału genetycznego wirusów:
• jednoniciowy RNA – wirus polio
• dwuniciowy RNA
• jednoniciowy DNA liniowy – parwowirus
• jednoniciowy DNA kolisty
• dwuniciowy DNA liniowy – wirus opryszczki
• dwuniciowy DNA kolisty – wirus brodawczaka
Kapsyd to zbudowana z kapsomerów białkowa otoczka osłaniająca materiał genetyczny wirusa i nadająca mu kształt. Niektóre wirusy (wirus HIV), które opuszczają komórki gospodarza na zasadzie pączkowania posiadają dodatkowo osłonkę białkowo-lipidową, która zawiera elementy błony komórkowej gospodarza oraz własne glikoproteiny.
Kształty wirionów
1. wirusy pałeczkowate (spiralne) – mozaika tytoniu
 |
| Wirus mozaiki tytoniu - widok z mikroskopu |
2. wirusy wielościenne (bryłowe)
• bez osłonki
• z osłonką – wirus grypy, wirus polio
 |
| Wirus polio - widok z mikroskopu |
3. wirusy bryłowo-spiralne – bakteriofagi (wirusy bakterii)
 |
| Budowa bakteriofaga: protein - białko, head - główka, collar - kołnierz, tail - ogonek, tail fibres - włókna ogonka / Adenosine (28.05.2008)/commons.wikimedia.org |