Wirus ospy prawdziwej to patogen wywołujący jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka — ospę prawdziwą (nazywaną również ospą czarną).
Budowa
Mikrogram TEM kapsydów ospy
Wirus ospy prawdziwej jest wirus dsDNA należący do rodziny pokswirusów. Wbrew nazwie, wirus ten nie jest blisko spokrewniony z wirusem ospy wietrznej. Kapsyd wirusa ospy prawdziwej osiąga wielkość nawet do 350 nm i zawiera w sobie cząsteczkę liniowego, dwuniciowego DNA o długość 186 par zasad. Istnieją dwie odmiany wirusa: variola major i variola minor.
Objawy zakażenia
Czas inkubacji wirusa ospy prawdziwej wacha się między 7 a 17 dniami. Po wniknięciu od ciała żywiciela wirusy wędrują do węzłów limfatycznych, po czym rozprzestrzeniają się na pozostałe węzły chłonne, śledzionę oraz szpik kostny. Pierwsze pojawiają się nieswoiste objawy takie jak gorączka czy osłabienie organizmu. Następnie wirusy atakują komórki podskórnych naczyń krwionośnych i błon śluzowych, co prowadzi do pogorszenia samopoczucia, wymiotów, bólu głowy i pleców oraz pojawienia się charakterystycznej plamkowo-grudkowatej wysypki (głównie na tworzy i kończynach). Ospa prawdziwa wykazuje dużą śmiertelność - 30% wśród osób niezaszczepionych, 3% wśród zaszczepionych. Ostatni przypadek ospy prawdziwej odnotowano w 1978 r. a w 1980 r. chorobę uznano za eradykowaną tj. całkowicie zwalczono ją ze środowiska.
Drogi przenoszenia
Wirus ospy prawdziwej przenoszony jest drogą kropelkową, oraz przez kontakt ze zmianami skórnymi czy wydzieliną z pęcherzyków osoby zakażonej. Osoba chora zakaża od momentu rozwinięcia się gorączki. Nieznane są inne wektory, poza człowiekiem, zdolne do przenoszenia wirusa ospy prawdziwej.
Leczenie i profilaktyka
Zakażenie wirusem ospy prawdziwej leczy się objawowo. Skutecznym lekiem może być również szczepienie, jednak musi być podane przed wystąpieniem gorączki. Jedynym pewnym przeciwdziałaniem zachorowaniu na ospę prawdziwą jest szczepienie. Szczepionka na ospę prawdziwą została opracowana już w 1796 r. i była pierwszą szczepionką na świecie i jedyną, która zawierała w pełni wirulentne wirusy. Twórca szczepionki Edward Jenner zaobserwował, że osoby, które miały kontakt z krowianką (ospą bydła), nie zapadały na ospę prawdziwą i to właśnie ich cząsteczki podawano w formie szczepienia. Współcześnie szczepienie na ospę prawdziwą nie jest obowiązkowe.