W geograficznych i ekonomicznych opracowaniach globalnych i regionalnych (tworzonych przez agendy ONZ, Bank Światowy, OECD i inne organizacje) często ocenia się i porównuje stopień rozwoju społeczno-gospodarczego państw świata.
Stosowane w tym celu są różne mierniki (wskaźniki). Najczęściej porównuje się mierniki poziomu rozwoju ekonomicznego, w tym zwłaszcza produkt krajowy brutto (PKB).
Produkt krajowy brutto – PKB (jeden z mierników dochodu narodowego) jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w określonym roku minus koszty ich wytworzenia (produkt narodowy brutto uwzględnia też dochody obywateli danego kraju uzyskiwane za granicą).
Wielkość PKB jest miernikiem wielkości gospodarki danego państwa. Z kolei zmiana wielkości PKB w stosunku do poprzedniego roku jest wskaźnikiem stanu gospodarki. Wzrost wielkości PKB (realnego, uwzględniającego też zmianę wartości pieniądza – najczęściej inflację, czyli spadek siły nabywczej pieniądza) wskazuje na wzrost gospodarczy, zaś zahamowanie wzrostu PKB lub spadek wartości PKB jest wskaźnikiem wystąpienia recesji gospodarczej.
Największe gospodarki świata w 2010 roku (w oparciu o wielkość PKB) to:
- USA – 14,45 bln USD,
- Chiny – 5,88 bln USD,
- Japonia – 5,46 bln USD,
- Niemcy – 3,28 bln USD,
- Francja – 2,56 bln USD,
- Wielka Brytania – 2,26 bln USD,
- Brazylia – 2,09 bln USD,
- Włochy – 2,06 bln USD,
- Indie – 1,72 bln USD,
- Kanada – 1,54 bln USD.
Należy jednak wspomnieć, że w 2000 roku wielkość PKB plasowała Chiny na 7 miejscu na świecie. Od tego czasu (od roku 2000 do 2010) PKB Chin wzrosło prawie 5 razy.
Z kolei struktura wytwarzania PKB przez poszczególne działy gospodarki jest wskaźnikiem jej nowoczesności (w krajach wysokorozwiniętych w wytwarzaniu PKB największą rolę mają usługi, przy dość dużej roli przemysłu).
Jeśli podzielimy wartość PKB przez liczbę mieszkańców kraju, uzyskujemy wielkość PKB per capita (jest to część PKB przypadająca na każdego mieszkańca kraju). Jest to wskaźnik poziomu zamożności mieszkańców kraju i ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju (kraje rozwinięte mają wysoki PKB per capita).
W porównaniach międzynarodowych PKB danego kraju przeliczany jest według bieżącego kursu wymiany na dolary amerykańskie. Oczywiście porównywanie PKB poszczególnych państw jest utrudnione w związku z różnymi kosztami życia (a w związku z tym i różną siłą nabywczą pieniądza) – w krajach uboższych wartość nabywcza pieniądza z reguły jest większa, niż w krajach bogatszych. Stąd wartość PKB per capita najczęściej prezentowana jest jako PKB wg parytetu siły nabywczej pieniądza (PPP – w języku angielskim purchasing power parity – kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen ustalonego zestawu towarów i usług).
Najbogatsze społeczeństwa świata (wg wartości PKB PPP per capita) to:
- Liechtenstein – 122 100 USD per capita w 2007 roku,
- Katar – 121 400 USD per capita w 2009 roku,
- Luksemburg – 86 899 USD per capita w 2010 roku,
- Norwegia – 56 692 USD per capita w 2010 roku,
- Kuwejt – 55 80 USD per capita w 2009 roku,
- Singapur – 50 300 USD per capita w 2009 roku,
- Brunei – 50 100 USD per czpita w 2009 roku,
- USA – 47 199 USD per capita w 2010 roku,
- Szwajcaria – 46 581 USD per capita w 2010 roku,
- Andorra – 42 500 USD per capita w 2009 roku.
Duże PKB PP per capita mają też niektóre terytoria zależne, m.in. brytyjskie Bermudy, Wyspy Normandzkie (Jersey i Guernsey) i Kajmany, czy chiński Hong Kong.
Wielkość PKB nie jest jednak idealnym wskaźnikiem warunków życia mieszkańców danego kraju. Dochód krajowy brutto może bowiem rozkładać się bardzo nierównomiernie na