Główne elementy klimatu: opady atmosferyczne, temperatura powietrza - od czego zależy, średnia roczna

Głównymi elementami meteorologicznymi wykorzystywanymi w charakterystyce stosunków klimatycznych danego obszaru są temperatura powietrza i opad atmosferyczny.

Temperatura powietrza

Temperatura powietrza określa zasoby cieplne atmosfery.

Pomiary temperatury powietrza zapoczątkowano pod koniec XVI wieku, stosowane dziś skale termometryczne opracowano jednak dopiero w XVIII i XIX wieku.

Pomiary temperatury powietrza - Celsjusz, Fahrenheit, Kelwin

W naszym kraju do celów pomiarów meteorologicznych stosujemy skalę Celsjusza (temperatura powietrza podawana w °C), w której temperaturze topnienia lodu odpowiada wartość 0°C, a temperaturze wrzenia wody 100°C.

W krajach anglosaskich w powszechnym użyciu jest skala Fahrenheita (temperatura powietrza wyrażona jest w °F), w której temperaturze topnienia lodu odpowiada wartość 32°F, a temperaturze wrzenia wody 212°F.

W fizyce i w podręcznikach klimatologii, np. dla określenia temperatur występujących w termosferze lub w fotosferze słonecznej, dla określenia temperatury posługujemy się skalą Kelwina (temperatura powietrza wyrażona jest w K). Zaletą tej skali jest brak wartości ujemnych; wartość 0 w skali Kelwina to tzw. zero absolutne, temperatura, w której zanika ruch cząsteczek.

Zmienność temperatury powietrza - cykl roczny i dobowy

Temperatura powietrzna charakteryzuje się zmiennością w cyklu rocznym (podstawa sezonowości klimatu w szerokościach umiarkowanych i łącznie z oświetleniem w szerokościach polarnych) oraz w cyklu dobowym.

Cykl roczny

Zmienność temperatury powietrza w cyklu rocznym określamy, obliczając roczną amplitudę temperatury powietrza. Jest to różnica pomiędzy średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca w roku. Jest ona wskaźnikiem kontynentalizmu klimatu – w klimatach kontynentalnych jest większa niż w klimatach oceanicznych.

Cykl dobowy

W cyklu dobowym, przy braku czynników zaburzających (np. przemieszczanie się frontów atmosferycznych) najwyższa temperatura powietrza występuje około 1-2 godzin po południu słonecznym. Podłoże jest wtedy najbardziej nagrzane i oddaje najwięcej ciepła atmosferze.

Najniższa temperatura powietrza występuje w przebiegu dobowym nad ranem. W nocy powierzchnia ziemi nie jest bowiem ogrzewana przez Słońce, ale przez cały ten czas wypromieniowuje energię w głąb atmosfery.

Nocny spadek temperatury powietrza kończy dopiero pojawienie się Słońca. Różnica pomiędzy najwyższą temperaturą powietrza w ciągu doby (maksymalna temperatura dobowa) i najniższą temperaturą powietrza w ciągu doby (minimalna temperatura dobowa) to dobowa amplituda temperatury powietrza. Największa jest ona w trakcie pogody bezchmurnej.

Opady atmosferyczne

Opady atmosferyczne to produkty kondensacji pary wodnej, które spadają z chmur na powierzchnię ziemi.

Ich ilość decyduje o tym, czy klimat jest wilgotny, czy suchy. Inaczej niż temperatura powietrza opad jest elementem pogody, który występuje lub nie. Możemy więc określić czas jego trwania, a znając go i ilość wody dostarczoną przez opady, również jego intensywność.

Rodzaje opadów

Biorąc pod uwagę czas trwania opadu wyróżniamy opady:

  • przelotne – trwające często tylko od kilkunastu minut do pół godziny, często o dużej intensywności (ulewy, deszcze nawalne), występujące z chmur konwekcyjnych,
  • ciągłe – trwające godzinę i dłużej, o umiarkowanej lub małej (mżawka z chmury stratus) intensywności.

Pomiar opadów

Określamy sumę wszystkich opadów w ciągu doby, miesiąca i roku, podając ją jako grubość warstwy wody, która spadła na powierzchnię ziemi i wyrażamy w mm. Wartość 1 mm odpowiada objętości 1 litra wody opadowej rozlanej na powierzchni 1 metra kwadratowego.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Klimatogram - interpretacja, przebieg

    Klimatogram to wykres meteorologiczny prezentujący przebieg roczny kilku elementów meteorologicznych. Jest to wykres złożony, najczęściej składający się z wykresu liniowego wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza i wykresu słupkowego wartości średniej miesięcznej sumy opadów. Na osi... Więcej »

  • Geograficzny rozkład temperatur powietrza i opadów na Ziemi

    W rozkładzie przestrzennym temperatury powietrza na Ziemi wyraźnie zaznacza się strefowość. Widoczne jest to zwłaszcza na mapie temperatury powietrza zredukowanej do poziomu morza. Więcej »

  • Roczny przebieg temperatury powietrza i opadów na Ziemi

    Na większości obszaru Ziemi w przebiegu rocznym temperatury powietrza zaznacza się jedno maksimum i jedno minimum. Poza obszarami okołobiegunowymi maksimum przypada na okres po przesileniu letnim, a minimum na okres po przesileniu zimowym. Oczywiście zależnie od półkuli okresy te przypadają na różne... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 2 + 3 =
Ostatnio komentowane
ale banalne
• 2025-04-09 16:07:25
W
• 2025-04-08 17:33:59
Ez
• 2025-04-07 14:53:18
Może być
• 2025-03-27 18:35:05
siema mega fajne
• 2025-03-22 08:47:31