Roczny przebieg temperatury powietrza i opadów na Ziemi

Na większości obszaru Ziemi w przebiegu rocznym temperatury powietrza zaznacza się jedno maksimum i jedno minimum. Poza obszarami okołobiegunowymi maksimum przypada na okres po przesileniu letnim, a minimum na okres po przesileniu zimowym. Oczywiście zależnie od półkuli okresy te przypadają na różne miesiące. I tak np. w Rzymie najcieplej jest w lipcu, zaś w Buenos Aires w styczniu, chociaż w jednym i drugim przypadku jest to lato. Zmieniają się tylko różnice między temperaturami letnimi i zimowymi (roczne amplitudy temperatury powietrza). Najmniejsze są w strefie międzyzwrotnikowej (kilka-kilkanaście °C), największe w strefie klimatów umiarkowanych w typie kontynentalnym (w Wierchojańsku na Syberii dochodzą do 60°C). Dlatego w klimatach równikowych i zwrotnikowych nie wydziela się pory ciepłej i chłodnej, ale suchą i deszczową. Sezonowość nawiązująca do przebiegu rocznego temperatury powietrza występuje najwyraźniej w szerokościach umiarkowanych.

W Polsce wyróżniamy 6 pór roku uwzględniając wartości temperatury powietrza (termiczne pory roku). Są to:
- zima (średnia dobowa temperatura powietrza jest niższa od 0°C),
- przedwiośnie (średnia dobowa temperatura powietrza rośnie i jest zawarta w zakresie od 0°C do 5°C),
- wiosna (średnia dobowa temperatura powietrza rośnie i jest zawarta w zakresie od 5°C do 15°C),
- lato (średnia dobowa temperatura powietrza jest wyższa od 15°C),
- jesień (średnia dobowa temperatura powietrza zmniejsza się i jest zawarta w zakresie od 15°C do 5°C),
- przedzimie (średnia dobowa temperatura powietrza zmniejsza się i jest zawarta w zakresie od 5°C do 0°C).

Termiczne pory roku mają różną długość w poszczególnych latach.

W szerokościach okołobiegunowych pory roku definiowane są raczej przez zjawisko nocy i dnia polarnego. Przebieg roczny temperatury powietrza przypomina tam przebieg dobowy. Najcieplej jest tam w okresie po przesileniu letnim, ale najchłodniej wcale nie jest w okresie po przesileniu zimowym, ale pod koniec nocy polarnej (daleko za północnym kołem podbiegunowym może być to nawet w marcu).

W strefie międzyzwrotnikowej okresy wzmożonych opadów (pory deszczowe) związane są z zenitalnym położeniem Słońca w trakcie górowania. Blisko równika Słońce 2 razy w roku góruje w zenicie. Dlatego występują tam 2 pory deszczowe (marzec i październik) i dwie pory suche (styczeń i lipiec), w których zazwyczaj pojawiają się opady, ale dosyć skąpe. Często opady nie są równej wielkości w obu porach deszczowych. Dalej od równika występuje zwrotnikowy typ przebiegu rocznego opadów, z jedną, letnią porą deszczową i jedną zimową porą suchą. Im bliżej zwrotników, tym pora sucha jest dłuższa, a klimat suchszy.

W wielu obszarach podzwrotnikowej strefy klimatycznej występuje śródziemnomorski typ przebiegu rocznego opadów. Zima jest tam mokra pod wpływem niżów wędrujących ze strefy umiarkowanej. Zimą panuje susza, gdyż strefa ta znajduje się pod wpływem wyży zwrotnikowych.

W klimatach umiarkowanych mamy dwa typy przebiegu rocznego opadów: konwekcyjny w głębi lądu (w tym w Polsce), z najwyższymi opadami latem, kiedy rozwijają się chmury konwekcyjne oraz adwekcyjny na wybrzeżach, w którym opady występują cały rok, ale maksimum przypada na zimę, gdy nasila się aktywność wędrownych niżów.

W obszarach polarnych opady są niewielkie, raczej letnie, kiedy to docierają tam niże szerokości umiarkowanych.

W Azji Wschodniej i Południowej występuje monsunowy typ rocznego przebiegu opadów, z maksimum letnim, kiedy wieje monsun letni, od oceanu. Różnice między opadami letnimi i zimowymi jest tam bardzo duża.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Klimatogram - interpretacja, przebieg

    Klimatogram to wykres meteorologiczny prezentujący przebieg roczny kilku elementów meteorologicznych. Jest to wykres złożony, najczęściej składający się z wykresu liniowego wartości średniej miesięcznej temperatury powietrza i wykresu słupkowego wartości średniej miesięcznej sumy opadów. Na osi... Więcej »

  • Geograficzny rozkład temperatur powietrza i opadów na Ziemi

    W rozkładzie przestrzennym temperatury powietrza na Ziemi wyraźnie zaznacza się strefowość. Widoczne jest to zwłaszcza na mapie temperatury powietrza zredukowanej do poziomu morza. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 5 + 5 =
Ostatnio komentowane
ess
• 2024-12-04 18:43:47
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
nie jaja nie
• 2024-11-30 20:37:38
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
• 2024-11-20 18:11:07