El Niño (czytaj el ninio, co po hiszpańsku oznacza niemowlę płci męskiej, w rozumieniu Dzieciątko Jezus) to okresowa anomalia termiczna (pojawiająca się średnio raz na 5 lat) wód powierzchniowych Pacyfiku w szerokościach międzyzwrotnikowych.
Wody wschodniego Pacyfiku u wybrzeży Peru są zazwyczaj stosunkowo chłodne w następstwie oddziaływania Prądu Peruwiańskiego i upwellingu. W okresie El Niño wody te są jednak dużo cieplejsze. Zjawisko to szczególnie silnie zaznacza się mniej więcej w okresie Świąt Bożego Narodzenia (stąd nazwa nawiązująca do Dzieciątka Jezus).
Anomalia termiczna El Nino - przyczyny
W okresie normalnym (bez El Niño) nad wschodnim Pacyfikiem obserwujemy silnie rozwinięte wyże zwrotnikowe i silne pasaty. Warunki pogodowe są typowe dla wyżu, czyli bezopadowe. Odpychane od brzegu przez pasaty wody powierzchniowe (część z nich odprowadzana jest na zachód Pacyfiku przez Prąd Południoworównikowy) zastępowane są przez wody z głębi oceanu – upwelling.
Wynoszone z głębin wody są bogate w substancje odżywcze, co zapewnia bujny rozwój organizmów planktonicznych, a w dalszej kolejności bogactwo innych organizmów morskich. Jest to podstawa rozwoju peruwiańskiego i chilijskiego rybołówstwa. Jednocześnie pasaty transportują olbrzymie ilości wilgoci do zachodniej części basenu Pacyfiku. Tam ciśnienie atmosferyczne jest dużo niższe, rozwija się konwekcja i występują intensywne i wysokie opady.
Skutki anomalii termicznej El Nino
W okresie El Niño pasaty na Pacyfiku słabną, znika też upwelling, powodując zaburzenia w łańcuchu pokarmowym wód wschodniego Pacyfiku i spadek połowów ryb. Obserwujemy też wtedy szereg anomalii pogodowych związanych z zaburzeniem cyrkulacji atmosferycznej i oceanicznej pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Pacyfiku.
W zazwyczaj suchej Ameryce Andyjskiej obserwujemy wysokie opady powodujące spływy błotne. Z kolei w północnej Australii i w Azji Południowo-Wschodniej występują wtedy długotrwałe susze. Upały i susze mogą też pojawić się w północnej Brazylii.
La Niña - przeciwieństwo El Nino
Okresowo obserwowane jest również nasilenie transportu wilgoci przez pasaty w regionie międzyzwrotnikowym regionie Pacyfiku. Takie warunki, będące przeciwieństwem El Niño (wody Pacyfiku u wybrzeży Peru dużo chłodniejsze niż zwykle) noszą nazwę La Niña (czytaj la ninia , z hiszpańskiego – dziewczynka). One również wiązane są z występowaniem anomalii pogodowych w szerokościach międzyzwrotnikowych.