Wody oceaniczne pozostają w ciągłym ruchu. Ruchy te mają różny charakter i przyczyny. Nalezą do nich: pływy morskie, fale (w tym tsunami) oraz prądy morskie.
Pływy morskie to rytmiczne pionowe ruchy wody powodowane przez grawitacyjne oddziaływanie Księżyca i w mniejszym stopniu Słońca. Podniesienie się poziomu morza nosi nazwę przypływu morza. Obserwujemy je zarówno po stronie Ziemi leżącej najbliżej Księżyca, gdzie przyciąganie Księżyca jest najsilniejsze, jak i po stronie przeciwnej, gdzie jest ono najsłabsze. Prostopadle do płaszczyzny łączącej obszary występowania na powierzchni oceanu przypływu występuje odpływ morza, czyli obniżenie się jego poziomu. Okres pomiędzy dwoma kolejnymi przypływami wynosi około 12,5 godziny, a pomiędzy przypływem a odpływem około 6 godzin. Wysokość pływów jest zróżnicowana. Na niewielkim, śródziemnym Bałtyku poziom morza w trakcie przypływu podnosi się maksymalnie o kilkanaście centymetrów. Za to w Zatoce Fundy u wybrzeży Nowej Szkocji w Kanadzie poziom morza w trakcie przypływu podnosi się maksymalnie o 15,4 m.
Falowanie wód morskich najczęściej wywoływane jest przez tarcie wiatru o powierzchnię wody. Cząsteczka wody w ruchu falowym porusza się koliście, a jednocześnie przesuwa się w kierunku, w którym wieje wiatr. Wysokość i długość fali zależą od prędkości wiatru, rozbiegu fali, czyli długości akwenu, nad którym wieje wiatr tworzący falę (poza tym obszarem obserwujemy tylko rozkołys morza), czasu, w którym wiał wiatr oraz od głębokości akwenu. Na otwartym oceanie fale wiatrowe mają wysokość nie przekraczającą 15 m (z wyjątkiem bardzo rzadkich, nawet dwukrotnie wyższych fal monstrualnych). Bliżej brzegu, na płyciznach cząsteczki wody w fali poruszają się eliptycznie, w efekcie czego fale załamują się a ich wysokość fal wzrasta nawet do ponad 30 m. Mogą być one niebezpieczne zarówno dla żeglugi (statków), jak i instalacji i ludzi znajdujących się na brzegu. Uderzanie fal morskich o brzeg (przybój) jest też najważniejszym rzeźbotwórczym oddziaływaniem morza.
 |
| Tsunami w Tajlandii (12.2004 r.); autor: David Rydevik, źródło: wikipedia.org |
Tsunami to fale sejsmiczne wywołane podmorskimi trzęsieniami ziemi, wybuchami podmorskich lub nadmorskich wulkanów lub osuwiska (zwłaszcza podmorskie). Prędkość tsunami na otwartym oceania dochodzi do 900 km/h. Jest ona tam jednak trudna do zauważenia (jej długość wynosi kilkaset kilometrów a wysokość tylko kilkadziesiąt centymetrów). Dopiero bliżej brzegu pod wpływem tarcia o dno woda pietrzy się do wysokości kilkudziesięciu metrów. Rekordowe tsunami, wywołane przez osunięcie ziemi uruchomione przez trzęsienie miało miejsce 9 lipca 1958 roku w Zatoce Lituya na Alasce. Osiągnęło ono wysokość ponad 500 m. Jego niszczycielskie oddziaływanie dotyczyło jednak tylko tej niewielkiej i płytkiej zatoki. Dużo większe straty ludzkie spowodowały m.in.:
- tsunami ze wschodniej części Morza Śródziemnego z 365 r. n.e., które spowodowało śmierć tysięcy ludzi w okolicach Aleksandrii,
- tsunami, które dotknęło Lizbonę 1 listopada 1758 roku, zabiło dziesiątki tysięcy osób, które przetrwały wcześniejsze trzęsienie ziemi,
- tsunami wywołane osunięciem się do morza ściany wulkanu Unzen na wyspie Kiusiu w Japonii spowodowało śmierć ponad 15 tysięcy osób,
- tsunami wywołane erupcją wulkanu Krakatau w Indonezji w 1883 roku spowodowało (łącznie z innymi skutkami erupcji) śmierć 36 tysięcy osób,
- tsunami spowodowane przez trzęsienie ziemi o sile 9,1-9,3 stopnia w skali Richtera pod dnem Oceanu Indyjskiego z 26 grudnia 2004 roku spowodowało śmierć ponad 230 tysięcy osób,
- tsunami spowodowane przez trzęsienie ziemi z dnia 11 marca 2011 r. u wybrzeży Japonii spowodowało śmierć ponad 18,5 tys. osób.
Uważa się też, że kryzys cywilizacji minojskiej na Krecie około 1600 lat p.n.e. mógł być spowodowany przez tsunami wywołane erupcją wulkanu Santorini.
Prądy morskie to ruch cząsteczek wody morskiej lub oceanicznej w określonym kierunku. Powierzchniowe prądy morskie powodowane są przede wszystkim przez tarcie powietrza o podłoże wodne w strefie występowania dominującego kierunku wiatru (np. ciepły Prąd Północnorównikowy i ciepły Prąd Południoworównikowy płynace w kierunku zachodnim w obszarze występowania stałych wiatrów wschodnich – pasatów, czy chłodny zmierzający na wschód Dryf Wiatrów Zachodnich wokół Antarktydy). Są więc to prądy dryfowe.
Poza nimi występują też prądy gęstościowe (gł. prądy głębinowe) i kompensacyjne – pomiędzy akwenami, gdzie występują różnice poziomu morza. Obecność lądów powoduje, że na każdej półkuli na danym oceanie można wyróżnić zamknięty układ cyrkulacji oceanicznej. I tak np. na północnym Atlantyku na północ od równika w kierunku zachodnim płynie ciepły Prąd Północnorównikowy. Po osiągnięciu wybrzeży Ameryki Południowej jego wody skręcają na północ razem z Prądem Gujańskim (odnoga Prądu Południoworównikowego) tworząc Prąd Antylski na wschód od Małych Antyli i Prąd Karaibski na Morzu Karaibskim. Ten na wodach Zatoki Meksykańskiej ma nazwę Prądu Florydzkiego. Jego wody po przepłynięciu Cieśn. Florydzkiej łączą się z Prądem Antylskim dając początek płynącemu na północny-wschód Prądowi Zatokowemu (Golfsztromowi). Na północny jego przedłużeniem jest Prąd Północnoatlantycki i Prąd Norweski. Odnogami Prądu Północnoatlantyckiego u zachodnich wybrzeży Islandii i Grenlandii są: Prąd Irmingera i Prąd Zachodniogranlandzki. Południo m Atlantyku Odnogą Prądu Północnoatlantyckiego płynącą na południe u zachodnich wybrzeży Europy i Afryki jest chłodny Prąd Kanaryjski, łączący się z Prądem Północnorównikowym. Podobne zamknięte układy prądów morskich występują na południowym Atlantyku i na innych oceanach.
 |
| Mapa prądów morskich; autor: http://www.noaa.gov/ |
Prąd morski, którego wody są cieplejsze od wody morskiej, która go otacza nosi nazwę prądu ciepłego. Prądy takie znajdują się blisko równika lub płyną w kierunku biegunów (np. Golfsztrom). Prąd morski, którego wody są zimniejsze od wody morskiej, która go otacza nosi nazwę prądu zimnego. Prądy takie krążą wokół Antarktydy lub płyną w stronę równika (np. Prąd Kanaryjski). Prądy morskie wpływają silnie na klimat wybrzeży, które omywają. Ciepłe prądy morskie przyczyniają się do ogrzewania wybrzeży w szerokościach umiarkowanych i podbiegunowych (np. Prad Norweski i Północnoatlantycki w Europie Północnej), zaś chłodne prądy morskie nieco obniżają temperaturę powietrza i przede wszystkim wzmagają suchość zachodnich wybrzeży kontynentów w szerokościach zwrotnikowych (np. Pust. Atakama towarzysząca chłodnym wodom Prądu Humboldta – Peruwiańskiego u wybrzeży Chile i Peru).
Poza poziomymi prądami morskimi w oceanach występują też ruchy pionowe wód. Jest to opadanie w głębiny gęstszych (bardziej słonych lub zimnych) wód np. wokółantarktycznych lub pochodzących z Morza Śródziemnego (downwelling) oraz unoszenie się – zwłaszcza przy brzegu – wód głębokich ku powierzchni (upwelling). Są to żyzne obszary wód oceanu, gdzie występują (lub występowały) bogate łowiska ryb.