Kierunki geograficzne na mapie

Wyróżniamy 4 główne kierunki geograficzne, zwane także czasami mniej precyzyjnie stronami świata. Są to:
- północskrót w języku polskim – płn./pn., skrót w języku angielskim – N (od north),
- południe – skrót w języku polskim – płd./pd., skrót w języku angielskim – S (od south),
- wschód – skrót w języku polskim – wsch., skrót w języku angielskim – E (od east),
- zachód – skrót w języku polskim – zach., skrót w języku angielskim – W (od west).

Ich określenie związane jest z ustaleniem położenia punktów głównych widnokręgu, definiowanych przez ruch obrotowy Ziemi. Punkty przecięcia powierzchni Ziemi przez oś ruchu wirowego Ziemi nazywamy biegunem północnym i biegunem południowym. Północ to kierunek bieguna północnego, południe to kierunek bieguna południowego. Łącząca je linia pokrywa się z lokalnym południkiem. Wschód to miejsce wschodu Słońca w dniu równonocy, zaś zachód to miejsce zachodu Słońca w dniu równonocy. Łącząca je linia pokrywa się z równoleżnikiem.

Wyróżniamy też pośrednie kierunki geograficzne. Kierunki pośrednie pierwszego rzędu to:
- północny-wschód – skrót w języku polskim – płn./pn.-wsch., skrót w języku angielskim – NE (od northeast),
- południowy-wschód – skrót w języku polskim – płd./pd.-wsch., skrót w języku angielskim – SE (od southeast),
- południowy-zachód – skrót w języku polskim – płd./pd.-zach., skrót w języku angielskim – SW (od southwest),
- północny-zachód – skrót w języku polskim – płn./pn.-zach., skrót w języku angielskim – NW (od northwest).

Kierunki główne i pośrednie wyróżnia róża kierunków (wiatrów).

Kierunki świata na mapie 
 Róża wiatrów

 

Na mapach wielkoskalowych i średnioskalowych kierunek południowo-zachodni wyznacza lewy dolny róg mapy, a kierunek północno-wschodni prawy górny róg mapy. Kierunki północ i południe wyznacza też  przebieg południka na mapie. Wykorzystanie mapy dla lokalizacji obiektów w terenie wymaga zorientowania mapy, czyli ustawienie jej tak, by kierunki na mapie pokrywały się z kierunkami w terenie.

Początkowo osiągano to ustawiając kierunek wschodni mapy w stronę wschodu Słońca. Stąd nazwa orientowanie – pochodzi ona od łacińskiej nazwy wschodu – oriens. Współcześnie dla wyznaczenia kierunków w terenie używamy kompasu, wyznaczając go według kierunku północy wskazywanego przez igłę magnetyczną. Wyznaczając kierunek północny z pomocą kompasu należy jednak pamiętać, że nie wskazuje on północnego bieguna geograficznego, ale północny biegun magnetyczny. Kąt poziomy w danym miejscu na powierzchni Ziemi pomiędzy południkiem magnetycznym i geograficznym to deklinacja magnetyczna. W nocy kierunek północny na półkuli północnej wskazuje Gwiazda Polarna, a w ciągu dnia wskazówką może być cień Słońca. Określając położenie danego obiektu w terenie względem obserwatora z pomocą zorientowanej mapy określamy jego azymut, czyli kąt mierzony pomiędzy kierunkiem północnym a określanym zgodnie z ruchem wskazówek zegara kierunkiem obiektu.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Skala mapy - definicja, liczbowa, liniowa, mianowana

    Skala mapy lub podziałka mapy to stosunek długości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie. Więcej »

  • Rodzaje map geograficznych

    Opierając się na skali mapy dzielimy je na mapy: - małoskalowe wykonane w skali poniżej 1:500 000 (np. 1:2 000 000), - średnioskalowe wykonane w skali od 1:500 000 do 1:20 000, - wielkoskalowe wykonane w skali od 1:100 do 1:20 000. Więcej »

  • Legenda mapy - definicja, znaki kartograficzne

    Legenda mapy (nazwa pochodzi od łacińskiego legere - czytać) to dołączony do mapy tekst zawierający: - informacje o zasadach sporządzenia mapy (autor lub wydawca mapy, jej tytuł, rok wydania, skala, wiadomości o odwzorowaniu kartograficznym i orientacji mapy) - oraz objaśnienia kartograficznych znaków... Więcej »

  • Odwzorowania kartograficzne - definicja, rodzaje, zastosowanie

    Odwzorowanie kartograficzne to przyporządkowanie każdemu punktowi na mapie punktu na poziomej powierzchni Ziemi. Polega ono na przekształceniu zgodnie z określonymi zasadami matematycznymi siatki geograficznej w siatkę kartograficzną. Można tego dokonać rzutując fragment powierzchni elipsoidy ziemskiej na... Więcej »

Komentarze (1)
Wynik działania 3 + 2 =
amcia213
2022-09-15 18:25:26
super bardzo pomocne
Ostatnio komentowane
okokoksporekcoty
• 2023-10-02 11:44:09
nudne to
• 2023-10-01 11:52:10
macie
• 2023-09-30 17:00:17
to jest super edukujące zadanie
• 2023-09-29 08:07:38
Joł
• 2023-09-27 06:20:46