Mapa to obraz powierzchni Ziemi lub jej części wykonany na płaszczyźnie. Jej podstawowe cechy to:
- wymierność, polegająca na zastosowaniu skali (określonego zmniejszenia obrazowanej powierzchni) oraz zasad odwzorowania wypukłej powierzchni na płaszczyźnie,
- użycie znaków umownych do prezentacji określonych treści geograficznych objaśnionych w legendzie mapy,
- uogólnienie obrazu, zwane generalizacją.
Mapy pozwalają przedstawić rozmieszczenie obiektów i zjawisk w przestrzeni. O ich lokalizacji informują współrzędne geograficzne (szerokość geograficzna i długość geograficzna), które można określić z pomocą siatki kartograficznej, odwzorowującej na mapie wybrane południki i równoleżniki ziemskie.
Obraz bardzo małego fragmentu powierzchni Ziemi przedstawiony na płaszczyźnie z pomocą znaków umownych to plan. Tak małą powierzchnię można traktować jak powierzchnię płaską, więc na planie nie trzeba uwzględniać odkształceń obrazu wynikających z kulistości Ziemi. Z tego powodu na planie brak współrzędnych geograficznych, zastępuje je siatka kwadratów, opisana podobnie do pola szachownicy. Kolumny oznaczone są literami, a wiersze – cyframi.
Systematycznie ułożony zbiór map to atlas geograficzny. Może obejmować całą Ziemię, lub tylko pojedyncze państwa i regiony; prezentować różne treści geograficzne (atlas ogólnogeograficzny), lub tylko wybrane treści (np. atlas morski). W odnalezieniu poszukiwanych obiektów może pomóc skorowidz nazw geograficznych, umieszczony zazwyczaj na końcu atlasu. Nazwę atlas upowszechnił kartograf pochodzenia flamandzkiego (urodził się we Flandrii w dzisiejszej Belgii) – Gerard Mercator. Na tytułowej stronie sporządzonego przez niego zbioru map widniał mityczny tytan – Atlas, dźwigający ziemski glob.
Nauka zajmująca się sporządzaniem oraz wykorzystaniem map to kartografia.
Współcześnie coraz częściej wykorzystywane są mapy numeryczne (cyfrowe). Przedstawiają one obiekty w przestrzeni z pomocą punktów, linii i wieloboków (mapy wektorowe) lub poprzez przypisanie wartości liczbowych kwadratowym polom podstawowym (pikselom), tworzącym dwuwymiarową siatkę (mapy rastrowe). Mapy takie mogą składać się z jednej lub z kilku warstw tematycznych, z których podstawową jest zazwyczaj cyfrowy model wysokości (Digital Elevation Model - DEM). Na mapach wektorowych punkty będące węzłami linii łamanych i wierzchołki wieloboków posiadają współrzędne geograficzne zapisane w przyjętym systemie odniesienia. Na mapach rastrowych współrzędne geograficzne zapisane w przyjętym systemie odniesienia przypisane są narożnikom pikseli (rastra). Mapy cyfrowe są podstawą Systemu Informacji Geograficznej (Geographic Information System - GIS). System Informacji Geograficznej obejmuje gromadzenie, przetwarzanie oraz wizualizację danych geograficznych. Ma on m.in. wspomagać procesy decyzyjne w gospodarce i administracji. Mapy cyfrowe są w obrębie Systemu Informacji Geograficznej środkiem wizualizacji danych geograficznych.
Mapy cyfrowe mogą powstać jako efekt:
- geodezyjnych pomiarow w terenie,
- przekształcenia ma papierowych (digitalizacji),
- w oparciu o zdjęcia lotnicze oraz zobrazowania satelitarne.
