Liturgia jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i jednocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc. (Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 10)
Co to jest liturgia?
Słowo liturgia pochodzi od greckiego wyrazu leiturgia (leitos – publiczny, ergon – służba, praca). Pierwotnie w Grecji oznaczało „służbę publiczna” rozumianą jako służbę pełnioną przez lud lub na rzecz ludu. W Nowym Testamencie pojawia się w kontekście stricte religijnym – jako wyraz oznaczający celebrację kultu Bożego bądź – szerzej – posługę chrześcijańską i głoszenie Ewangelii (Flp 2, 14-17;30, Rz 15, 16). U Św. Pawła termin liturgia oznaczał także pełnienie czynów miłości.
Od IX wieku terminem liturgia w chrześcijaństwie bizantyńskim zaczęto nazywać oznaczano wspólnotowe sprawowanie kultu. Kościół rzymski przyjął ten termin dopiero w XVI w., wcześniej obowiązywało określenie Divina Officia (łac. „zajęcia Boże”). Obecnie do liturgii zaliczana jest: Eucharystia (Msza Święta), sakramenty święte, sakramentalia, Liturgia Godzin oraz celebracje roku liturgicznego (święta i uroczystości).
Liturgia jest prawnie ustalonym kultem Kościoła. Obrzędy liturgiczne nie podlegają zatem (nieuzasadnionym) zmianom, o czym mówi Katechizm Kościoła Katolickiego:
Żaden obrzęd sakramentalny nie może być zmieniany ani poddawany manipulacji przez szafarza czy przez wspólnotę. Nawet najwyższy autorytet w Kościele nie może dowolnie zmieniać liturgii; może to czynić jedynie w posłuszeństwie wiary i w religijnym szacunku dla misterium liturgii. (Katechizm Kościoła Katolickiego, 1125)
Równocześnie jednak celebracja liturgiczna powinna brać pod uwagę kulturę danego narodu. Ponadto trzeba pamiętać, że w Kościele można wyróżnić kilka tzw. tradycji liturgicznych, do których należą: obrządek łaciński (głównie rzymski), bizantyjski, aleksandryjski czy koptyjski, syryjski, ormiański, maronicki oraz chalcedoński. Wszystkie one przekazują jednak to samo misterium Chrystusa.
Jednym z celów celebracji liturgicznej jest przypomnienie (tzw. anamneza) zbawczych interwencji Boga w historii, w tym przypomnienie wszystkiego tego, co uczynił dla ludzkości Chrystus. Za ożywienie tej pamięci ma być „odpowiedzialny” Duch Święty.
Liturgia jest jednak nie tylko ożywianiem pamięci, ale również urzeczywistnieniem Misterium Paschalnego Chrystusa. Śmierć Jezusa na krzyżu, a następnie Zmartwychwstanie to wydarzenia, które nie podlegają prawom ziemskiej historii – nie przemijają i nie pozostają jedynie w przeszłości. Wynika to chociażby z samej boskiej natury Chrystusa: Chrystus jako Syn Boży uczestniczy w wieczności i nie jest ograniczony czasem ziemskim.
Równocześnie jednak Jezus jest wciąż obecny w swoim (ziemskim) Kościele, a miejscem, w którym dochodzi do Jego realnego spotkania z wiernymi, jest właśnie liturgia. Jak podaje konstytucja Sacrosanctum Concilium z Soboru Watykańskiego II:
Chrystus jest zawsze obecny w swoim KościeleTen sam, który kiedyś ofiarował się na krzyżu, obecnie ofiaruje się przez posługę kapłanów>>, czy też zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi. Obecny jest mocą swoją w sakramentach, tak że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci. Jest obecny w swoim słowie, albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo święte, wówczas On sam mówi. Jest obecny wreszcie, gdy Kościół modli się i śpiewa psalmy, gdyż On sam obiecał: Gdzie dwaj albo trzej są zgromadzeni w imię moje, tam i Ja jestem pośród nich>> . (Mt 18, 20)
Liturgia stanowi kontynuację dzieła odkupienia przez Chrystusa, a wierni, uczestnicząc w liturgii, uczestniczą w dziele Bożym. Nie chodzi bowiem jedynie o przypomnienie misji Jezusa,
