Środa Popielcowa (zwana również Popielcem) to dzień liturgiczny rozpoczynający okres czterdziestodniowego przygotowania do Świąt Wielkanocnych, czyli okres Wielkiego Postu. Jej data zależy od daty uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.
W Kościołach protestanckich Środa Popielcowa, zwana Dniem Pokuty, również rozpoczyna Wielki Post. Inaczej wygląda to w Kościołach prawosławnych, gdzie jego początkiem jest poniedziałek po tzw. Niedzieli Przebaczenia.
Akt posypania głowy popiołem w Środę Popielcową
W Środę Popielcową w czasie Mszy św. (pomiędzy Liturgią Słowa, a Liturgią Eucharystyczną) kapłan błogosławi popiół, a następnie posypuje nim głowy zgromadzonych. Przy czym popiół używany do tego obrzędu nie jest zwykłym popiołem, ale uzyskanym ze spalonych palm poświęconych w Niedzielę Palmową.
Jakie znaczenie ma akt posypania głowy popiołem? Symbolika
Akt posypania głowy popiołem jest wezwaniem do pokuty, umartwienia i żalu za grzechy. Celebrans wypowiada przy nim słowa Pisma Świętego „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” (Rdz 3,19) albo „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15). Te dwa cytaty ukazują podwójną symbolikę popiołu w chrześcijaństwie:
- z jednej strony jest on znakiem żałoby, bólu, przemijania, uświadamiającym ludziom ich ograniczoność,
- ale z drugiej jest symbolem oczyszczenia, odrodzenia i zmartwychwstania.
Zwyczaj posypywania głów popiołem - historia
Zwyczaj posypywania głów popiołem w liturgii Kościoła pojawił się w VIII w. i związany był początkowo sakramentem pokuty publicznej. Dotyczył zatem tylko pewnej grupy wiernych, którzy akurat w tym czasie pokutowali. Dopiero w 1091 r., mocą decyzji papieża Urbana II, praktyka sypania głowy popiołem zaczęła obowiązywać w całym Kościele powszechnym. Do dnia dzisiejszego nie jest jednak ani świętem, ani uroczystością. Wierni nie mają obowiązku przystąpienia do Eucharystii w tym dniu. Popielec nie jest także dniem wolnym od pracy.
Środa Popielcowa - post
W Środę Popielcową obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły (trzy posiłki w ciągu dnia, w tym tylko jeden - do syta). Prawem o wstrzemięźliwości są związani wszyscy powyżej 14. roku życia, a prawem o poście - osoby pełnoletnie do rozpoczęcia 60. roku życia.