Gorzkie żale to nabożeństwo wielkopostne powstałe w Polsce w okresie baroku, czyli na przełomie XVII i XVIII wieku. Po raz pierwszy odprawiono je w 1707 r. Polega na rozważaniu męki Chrystusa – jest to zatem nabożeństwo pasyjne. Jego powstanie związane jest z Bractwem św. Rocha przy kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Sam autor pozostaje nieznany. Sama nazwa nabożeństwa pochodzi od pierwszych słów pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie". W propagowaniu Gorzkich Żalów dużą rolę odegrali również misjonarze św. Wincentego a Paulo.
Gorzkie żale składają się z trzech części. Można śpiewać je wszystkie razem bądź pojedynczo – w kolejne niedziele Wielkiego Postu; cały cykl odmawiany jest dwukrotnie w ciągu całego Wielkiego Postu:
Część 1 - I i IV Niedziela Wielkiego Postu
Część 2 - II i V Niedziela Wielkiego Postu
Część 3 - III Niedziela Wielkiego Postu i Niedziela Palmowa
Nabożeństwo rozpoczyna się tzw. Pobudką (zwaną także Zachętą) – jej treść pozostaje niezmienna, niezależna od części nabożeństwa. Następnie przedstawiana jest intencja modlitwy. Dopiero po przedstawieniu intencji odprawiana jest odpowiednia część Gorzkich Żalów. Każda z nich składa się z hymnu o męce Pańskiej i dwóch pieśni: Lamentu duszy nad cierpiącym Jezusem oraz Rozmowy duszy z Matką Bolesną. Antyfona Któryś za nas cierpiał rany kończy nabożeństwo.
Gorzkim Żalom towarzyszy wystawienie Najświętszego Sakramentu oraz zazwyczaj kazanie pasyjne. Jedną z cech charakterystycznych jest staropolskie brzmienie tekstu nabożeństwa.