Czym jest męczeństwo
Męczeństwem (gr. martyr – „świadek”) nazywa się dobrowolne przyjęcie śmierci za wiarę w Chrystusa bądź za jakąś cnotę, która odnosi się do Boga. Męczennik poddaje się cierpieniom i śmierci z powodu swojej miłości do Chrystusa; w ten sposób Go naśladuje. Od samego początku Kościół uważał męczeństwo za „chrzest krwi”, mogący zastąpić chrzest sakramentalny. Księgę liturgiczną zawierającą spis męczenników (oraz innych świętych i błogosławionych) nazywa się Matryrologium (Martyrologium Romanum). Wielu męczenników zostało wyniesionych na ołtarze. W procesie kanonizacji musi być dobrze poznana zarówno osoba męczennika, jak i wskazany jego prześladowca (może to być osoba fizyczna, prawna bądź prześladowca zbiorowy np. wrogi system totalitarny).
Polscy męczennicy
Św. Stanisław ze Szczepanowa (ok.1030-1079 r.) – biskup Krakowa, który został zamordowany przez króla Bolesława Śmiałego. Motywy, które kierowały władcą pozostają nieznane. Według kronikarza Wincentego Kadłubka przyczyną zamachu był fakt, że Stanisław jako jedyny miał odwagę upomnieć króla, a następnie rzucił na niego klątwę, przez co nie tylko wykluczył go z Kościoła, ale także zwolnił od posłuszeństwa poddanych. To wydarzenie rozwścieczyło Bolesława tak bardzo, że 11 kwietnia 1079 roku udał się na Skałkę i w czasie Mszy świętej zabił biskupa uderzeniem w głowę (potwierdzają to badania archeologiczne). Potem nakazał ciało Stanisława poćwiartować. Powszechnie znana jest legenda o cudownym zrośnięciu się porąbanych kości. Straszliwy czyn królewski wzbudził w całym kraju takie oburzenie, że Bolesław Śmiały musiał schronić się na Węgrzech i już nigdy nie powrócił do Polski.
Pięciu Braci Męczenników – Święci Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak i Krystyn nazywani wspólnie Pięcioma Braćmi Męczennikami (pomimo braku rzeczywistego pokrewieństwa), byli misjonarzami i pierwszymi męczennikami Polski. Zostali zamordowani w nocy 10 na 11 listopada 1003 r. podczas napadu rabunkowego. Powodem napadu na nich stało się srebro ofiarowane im przez Bolesława Chrobrego na prowadzenie misji, a które nota bene oddali i nie posiadali go w noc mordu. Z zeznań zabójców wynika, że bracia przyjęli śmierć ze spokojem i z radością: „O jak dobrze jest nam, którym samo miłosierdzie Zbawiciela zesłało noc tak dobrą i godzinę tak szczęśliwą, na jaką nie zasłużyliśmy naszymi uczynkami. Niech wam Bóg błogosławi, ponieważ dobrodziejstwo nam wyświadczacie”.
Bł. Sadok i jego Towarzysze – polscy dominikanie, którzy zostali zamordowani w klasztorze św. Jakuba w Sandomierzu zimą 1259/1260 r. przez Tatarów (w czasie ich drugiego najazdu na Polskę). Według relacji Jana Długosza (XV w.) klasztor został podpalony, a 49 zakonników śpiewało wówczas Salve Regina. Ich kult rozpoczął się zaraz po śmierci, ale dopiero papież Pius VII 18 listopada 1807 r. zezwolił oficjalnie na oddawanie im czci publicznie. W ikonografii bł. Sadok przedstawiany jest z Towarzyszami w dominikańskich habitach, gdy czyta im z otwartej księgi; niekiedy ukazywany jest w scenie męczeństwa – przeszywany strzałami. Wspomnienie liturgiczne przypada na 2 czerwca.
Św. Andrzej Bobola (1591-1657 r.) – duszpasterz, który odznaczał się wyjątkową żarliwością o zbawienie dusz. Oddawał się pracy misyjnej nad ludem, chodząc po wioskach od domu do domu i nauczając. Udało mu się nawrócić na katolicyzm wielu prawosławnych. Ze względu na gorliwość nadano mu przydomek „łowca dusz – duszochwat”. Jego zapał był powodem wrogości ze strony ortodoksów. W „obronie” prawosławnych wystąpili Kozacy. Z ich rąk Andrzej Bobola poniósł śmierć męczeńską w Janowie na Polesiu w dniu 16