Święci Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak i Krystyn, nazywani wspólnie Pięcioma Braćmi Męczennikami (pomimo braku rzeczywistego pokrewieństwa), byli pierwszymi męczennikami Polski. Nie wszyscy jednak byli Polakami – św. Jan i św. Benedykt pochodzili z Włoch. Grupę pięciu eremitów określa się też Międzyrzeckimi – od Międzyrzecza, czyli miejsca, w którym znajdowała się ich pustelnia.
Historia męczeństwa Pięciu Braci zaczyna się w 1001 r., kiedy to Benedykt i Jan, benedyktyni (kamedułowie), zostali przysłani do Polski przez św. Romualda na prośbę św. Wojciecha. Ich zadaniem miała być chrystianizacja kraju. Osiedlili się na prawym brzegu Odry, w pobliżu ujścia Warty. Niebawem przyłączyli się do nich bracia Mateusz i Izaak (będący w trakcie nowicjatu) oraz wiejski chłopak Krystyn, który służył im jako kucharz. Wiedli wspólnie żywot umartwiony, pełen modlitwy i kontemplacji, rozsiewając przykład świętości po okolicy. Ponadto uczyli pobliską ludność nowych sposobów uprawiania roli, karczowania lasów i ulepszania narzędzi pracy.
Bracia zamierzali rozpocząć pracę wśród pogańskich Wieletów, czekali tylko na zgodę papieża. Zanim jednak ją uzyskali i zaczęli realizować swój plan szerzenia wiary, zostali zamordowani w nocy 10 na 11 listopada 1003 r. podczas napadu rabunkowego. Powodem napadu na nich stało się srebro ofiarowane im przez Bolesława Chrobrego na prowadzenie misji, a które nota bene oddali i nie posiadali go w noc mordu.
Z zeznań zabójców wynika, że bracia przyjęli śmierć ze spokojem i z radością: „O jak dobrze jest nam, którym samo miłosierdzie Zbawiciela zesłało noc tak dobrą i godzinę tak szczęśliwą, na jaką nie zasłużyliśmy naszymi uczynkami. Niech wam Bóg błogosławi, ponieważ dobrodziejstwo nam wyświadczacie”.
Król Bolesław Chrobry nakazał odszukać ich ciała i uroczyście pogrzebać w kościele. Zostali kanonizowani w rok po śmierci przez papieża Jana XVIII. Z kolei oprawców schwytano i osadzono dożywotnio w klasztorze, gdzie mieli pracować i usługiwać na rzecz wspólnoty; oszczędzono natomiast ich rodziny i mienie.
Kult Pięciu Braci Męczenników
Kult Pięciu Braci Męczenników rozpoczął się niemal od razu po ich śmierci, czyli na początku XI w. W 1004 r. został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską. Zaledwie dwa lata później św. Brunon napisał „Żywot pięciu braci męczenników”.
Relikwie Pięciu Braci Męczenników zostały złożone w Gnieźnie, ale w 1038 r. padły łupem wojsk księcia Brzetysława I, kiedy ten wykorzystał okres bezkrólewia, aby złupić Wielkopolskę (zrabował wówczas także relikwie św. Wojciecha i bł. Radzima Gaudentego). Obecnie znajdują się w wielu kościołach w Polsce, a także we Włoszech (Ascoli) i w Czechach, gdzie czczone są w katedrze św. Wita na Hradczanach.
W 1724 r. powstało Bractwo Świętych Pięciu Męczenników w Kazimierzu Biskupim. Działa ono do dziś i zajmuje się działalnością charytatywną oraz kulturalno-oświatową, ale przede wszystkim propagowaniem kultu Świętych Pięciu Braci Męczenników .
Wspomnienie Pięciu Braci Męczenników Kościół obchodzi 13 lipca. W ikonografii przedstawiani są w białych habitach kamedulskich. Ich atrybutem jest koło tortury.
Święci Bracia są patronami diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. W średniowieczu rycerstwo polskie czciło w szczególny sposób św. Krystyna. Dekretem Papieskiej Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 2003 r. zostali także ogłoszeni patronami Międzyrzecza.