Celem życia cnotliwego jest upodobnienie się do Boga. (św. Grzegorz z Nyssy)
Cnotą w moralności chrześcijańskiej określa się trwałą dyspozycję człowieka do czynienia dobra. To właśnie dzięki cnotom osoba wypełnia dobre uczynki oraz daje z siebie to co najlepsze.
Cnoty boskie, czyli teologalne, są tymi cnotami, dzięki którym człowiek może uczestniczyć w naturze Bożej; odnoszą się bezpośrednio do Boga i od Niego pochodzą. Uzdalniają one chrześcijanina do życia w komunii z Trójcą Świętą.
Są one podstawą całego życia moralnego, gdyż kształtują inne cnoty moralne. Zostały wszczepione w dusze chrześcijan przez samego Pana, aby mogli oni postępować jako dzieci Boże. Właśnie przez te cnoty w człowieku jest obecny i działa Duch Święty. Należą do nich: wiara, nadzieja i miłość.
Wiara
Wiara jest cnotą teologalną, która sprawia, że chrześcijanie wierzą w Boga oraz w Jego Objawienie, a zatem również w to, co Kościół święty podaje do wierzenia. Wiara jest równoznaczna z całkowitym powierzeniem się Bogu i poddaniem Jego woli. Wzorem tego posłuszeństwa są Abraham („ojciec wszystkich wierzących”) oraz Maryja.
Wiara nie może być oddzielona od pozostałych cnót teologalnych. Ona „działa przez miłość” (Ga 5,6). Wymaga uczynków, bo bez nich „jest martwa” (Jk 2,26). Pozbawiona miłości i nadziei nigdy nie jednoczy w pełni wiernego z Chrystusem.
Zadaniem chrześcijanina jest nie tylko wierzyć, ale też dawać świadectwo swojej wiary, co podkreślał sam Chrystus: Do każdego więc, kto się przyzna do Mnie przed ludźmi, przyznam się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie. Lecz kto sie Mnie zaprze przed ludźmi, tego zaprę się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie (Mt 10, 32-33).
Nadzieja
Nadzieja jest cnotą, dzięki której wierni pragną Królestwa Bożego i życia wiecznego w komunii z Bogiem, pokładając ufność w obietnicach Jezusa: Trzymajmy sie niewzruszenie nadziei, która wyznajemy, bo godny jest zaufania Ten, który dał obietnice (Hbr 10, 23).
Przez cnotę nadziei człowiek dąży do owego szczęścia; jest ona inspiracją do działania. Chroni ludzi przed zwątpieniem i podtrzymuje w ciężkich chwilach, zapewniając radość nawet w czasie próby, zgodnie ze słowami św. Pawła: Weselcie się nadzieją! W ucisku bądźcie cierpliwi ( Rz 12,12). Nadzieja powinna zatem towarzyszyć chrześcijaninowi we wszelkich okolicznościach.
Cnota nadziei znajduje swój wyraz w modlitwie chrześcijańskiej, zwłaszcza w „Ojcze Nasz”.
Miłość
Miłość jest tą cnotą teologalną, która pozwala wiernym miłować Boga dla Niego samego oraz miłować bliźnich jak siebie samych ze względu na miłość Boga.
W nauczaniu Jezusa przykazanie miłości Boga i miłości bliźniego zajęły pierwsze miejsce. Miłość stanowi bowiem centrum moralności chrześcijańskiej. Sam Bóg jest nazywany Miłością (1 J 4,16), gdyż umiłował swoje stworzenie – człowieka – tak bardzo, że oddał swojego Syna, aby ten umarł za grzechy wszystkich ludzi.
Chrześcijanin powinien obdarzać miłością nie tylko swoich bliskich, lecz również nieprzyjaciół: A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują (Mt 5,44). To przykazanie miłości nieprzyjaciół było swoistą nowością dla współczesnej Chrystusowi ludności żydowskiej.
Miłość przewyższa wszystkie cnoty i jest uznawana za pierwszą z cnót teologalnych. Ożywia i inspiruje praktykowanie wszystkich pozostałych. Św. Paweł nazwał ją „więzią doskonałości” (Kol 3, 14). Jej owocami są radość, pokój i miłosierdzie.