Abraham był pierwszym patriarchą Izraela (gr. „ojciec, który rządzi”). Był synem Teracha, bratem Nachora i Harana. Jego żoną została Saraj. Pochodził z Ur chaldejskiego, ale jego rodzina osiedliła się w Charanie. Żył na początku II tysiąclecia przed Chr.
Abraham został powołany przez Boga:
Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą, a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i ja będę złorzeczył. Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi. (Rdz 12, 1-3)
Abraham jako człowiek powołania został uznany za wzór wiary; Kościół mówi o nim jako o „ojcu wszystkich wierzących”, a nie tylko narodu wybranego. Wyrażenie "Dzieci Abrahama" wskazuje zatem nie tylko na pochodzenie cielesne, ale przede wszystkim na wspólną wiarę w Boga.
Zgodnie z poleceniem Boga Abraham wyruszył do Kanaanu. To właśnie m.in ziemia kananejska została oddana przez Jahwe jego potomstwu; jest to tzw. Ziemia Obiecana:
Potomstwu twemu daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat, wraz z Kenitami, Kenizytami, Kadmonitami, Chetytami, Peryzzytami, Refaitami, Amorytami, Kananejczykami, Girgaszytami i Jebusytami. (Rdz 15,18-21)
Bóg zawarł z Abrahamem przymierze i zapowiedział mu liczne potomstwo. Pierworodnym synem Abrahama był syn Izmael, który narodził się z Hagar, niewolnicy Saraj.
Przy zawarciu przymierza dochodzi do ustalenia rytuału obrzezania, który u Izraelitów miał wyjątkowe, bo religijne, znaczenie. Obrzezanie było cielesnym znakiem przymierza, jego pamiątką.
Należy także podkreślić, że do czasów zawarcia przymierza Abraham był Abramem, a Sara nosiła imię Saraj. Zmiana imienia dokonuje się z polecenia Boga:
Oto moje przymierze z tobą: staniesz się ojcem mnóstwa narodów. Nie będziesz więc odtąd nazywał się Abram, lecz imię twoje będzie Abraham, bo uczynię ciebie ojcem mnóstwa narodów. (Rdz 17,4)
Bóg zapowiada także potomstwo ze związku Abrahama z Sarą. Oboje nie mogli w to uwierzyć, gdyż Sara była niepłodna, a poza tym byli już sędziwymi ludźmi. Jednak zgodnie z obietnicą Bożą narodził się Izaak. Był on drugim synem Abrahama oraz kontynuatorem przymierza. Izmael z matką zostali oddaleni.
Jednym z najbardziej znanych historii ze Starego Testamentu jest złożenie Izaaka w ofierze przez Abrahama. Choć był to jego ukochany i upragniony syn, Abraham zdecydował się spełnić rozkaz Boga i zabić Izaaka. Do zabójstwa nie dochodzi, gdyż anioł Boży powstrzymuje rękę Abrahama. Bóg przekonał się o posłuszeństwie Abrahama – to miał być tylko test jego wiary, która okazuje się heroiczna i bezgraniczna. Jahwe nie chce ofiar z ludzi.
Abraham żył 175 lat. Został pochowany w pieczarze w pobliżu Mamre. Jego historia została opisana w Księdzę Rodzaju (Rdz 12-25).
Postać Abrahama odgrywa ważną rolę w trzech religiach monoteistycznych: judaizmie, chrześcijaństwie i islamie. Sobór Watykański II podkreślił, że to właśnie wiara w Abrahama, obok oczekiwania sądu ostatecznego, jest tym elementem, który łączy chrześcijanin z muzułmanami. Należy jednak podkreślić, że w Koranie występuje drobna różnica w opisie złożenia ofiary z syna – w świętej księdze islamu złożony miał być Izmael.
W teologii funkcjonuje wyrażenie „łono Abrahama”. Pojawia się ono w Ewangelii św. Łukasza:
Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono Abrahama. Umarł także bogacz i został pogrzebany. (Łk 16,22)
Jest to określenie miejsca spoczynku po śmierci, gdzie zgromadzeni są Ci, którzy byli sprawiedliwi za życia. Nie ma tam cierpienia, jest wypełnione szczęściem. Tam dusze czekają na Sąd Ostateczny.