Pochodzenie nazwy
Biblia jest księgą, w której wyróżniamy dwie główne części: Stary Testament i Nowy Testament. Etymologię tych określeń czytelnie wyjaśnia Wilfrid J. Harrington, pisząc że:
Słowo „testament” jest przybliżonym tłumaczeniem greckiego „diatheke”; wskazuje ono zasadniczą cechę objawienia: jest to przymierze czy układ, który Bóg zawarł z wybranym przez siebie ludem.
Można więc powiedzieć, że „Stary Testament” znaczy tyle, co stare przymierze, zawarte pomiędzy Stwórcą a narodem Izraela.
Autorstwo
Jeżeli rozpatruje się Stary Testament jako księgę napisaną pod natchnieniem Ducha Świętego, należy uznać, że posiada ona jednego autora, którym jest Bóg. Perspektywa metafizyczna nie może przesłonić jednak ludzkiego udziału w powstawaniu tekstów biblijnych.
W tym sensie Stary Testament posiada wielu autorów, którzy żyli w określonym kontekście kulturowym, społecznym i geograficznym. Co więcej, trzeba pamiętać, że niektóre księgi mają autorstwo umowne, na przykład „Psałterz” przypisuje się Dawidowi, a księgi mądrościowe Salomonowi, ale duża część tekstów była bardzo długo przechowywana w tradycji ustnej, dlatego nie sposób dokładnie ustalić twórców. Wśród najważniejszych natchnionych autorów należy wymienić przede wszystkim patriarchów: Mojżesza, jako twórcę „Pięcioksięgu”, Jozuego, Samuela, Dawida.
Okoliczności powstania
Jak zaznacza Harrington, Stary Testament powstawał przez bardzo długi okres, a okoliczności procesu formowania się ostatecznego kształtu Biblii są bardzo skomplikowane. Pierwsze źródła pisane pojawiły się w czasach Mojżesza, około XIII w. przed narodzeniem Chrystusa. Chodzi o zalążki „Pentateuchu”, w skład którego wchodzą: Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa.
Jednak tradycje ustnego przekazu sięgają aż do XIX w. p. n. e., czyli epoki Abrahama. Należy także pamiętać, że tekst był wielokrotnie przekształcany, a za początek właściwego Starego Testamentu uznaje się panowanie Salomona, czyli X w. p. n. e. Z kolei ostatnia księga starego przymierza – Księga Mądrości – powstała pięćdziesiąt lat przed narodzeniem Chrystusa. Metodami utrwalenia przekazu były papirus, kamienne i gliniane tablice, a także zwoje skóry.
Okoliczności powstania Starego Testamentu mają przede wszystkim charakter historyczny – Biblia opowiada o trudnych dziejach narodu wybranego, między innymi o niewoli egipskiej, a potem babilońskiej, o budowie świątyni jerozolimskiej, jej zniszczeniu i odrestaurowaniu. Z drugiej strony jest to tekst, którego przedmiotem jest historia święta, dlatego równie ważną przesłanką dla jego ukształtowania było pokazanie, w jaki sposób Żydzi realizowali przymierze z Jahwe. Jest to więc opowieść o zmiennych kolejach wierności ludu Izraela i Judy wobec Boga i konsekwencjach sprzeniewierzenia się woli stwórcy.
Języki i tłumaczenia
Stary Testament został napisany głównie w języku hebrajskim i aramejskim, ale zawiera również fragmenty w języku greckim. Ten ostatni był używany przez Żydów żyjących w diasporach. Pierwsze tłumaczenie Biblii powstało w III i II w. p. n. e., z języka hebrajskiego na grecki, jako tak zwana „Septuaginta” (72 tłumaczy przełożyło dzieło w ciągu 70 dni). Z kolei tłumaczenia na język łaciński dokonał święty Hieronim w IV w. n. e. Przekład ten nazywa się „Wulgatą” od łacińskiego słowa vulgatus, czyli pospolity.
Jeżeli chodzi o polskie tłumaczenia, pierwsze miało miejsce w XV w. – „Biblia królowej Zofii”. Najsłynniejsze polskie przekłady to dzieło Jakuba Wujka (z 1599 r.), „Biblia Brzeska” z XVI w., „Biblia Gdańska” z XVII w., zaś najważniejszym wydaniem dwudziestowiecznym jest „Biblia Tysiąclecia” (1965 r.)
Zakres tematyczny
W tradycji zachodniego chrześcijaństwa, czyli katolicyzmie, utrwalił się podział tematyczny Starego Testamentu na trzy grupy. Po pierwsze wyróżnia się księgi historyczne, które skupiają się wokół dziejów narodu żydowskiego, ale również obejmują one zagadnienie prawa. To ostatnie w tradycji judaistycznej określa się jako „Torę” (chodzi o Pięcioksiąg Mojżesza).
Drugą grupę stanowią księgi dydaktyczne i poetyckie. Zawierają one teksty pouczające, w jaki sposób należy postępować, a także utwory liryczne, a więc należą tu: księga Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta, Pieśń na pieśniami, Mądrości i Syracha. Z kolei ostatnim typem poruszanej tematyki są proroctwa, zgromadzone w księgach profetycznych. Czterej najważniejsi prorocy żydowscy to: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel.