Geneza i autorstwo
„Księga Psalmów”, zwana Psałterzem, jest zbiorem 150 tekstów poetyckich o charakterze melicznym, które powstawały na przestrzeni kilku wieków. Uważa się, że większość z tych utworów zostało zapisanych w złotym okresie kultury żydowskiej, czyli na przełomie VI i V w. p. n. e, choć najstarsze pochodzą z XI wieku przed narodzeniem Chrystusa. Tradycyjnie jako głównego autora psalmów wymienia się króla Dawida, dlatego zwyczajowo księga ta jest nazywana Psałterzem Dawidowym. Oprócz wymienionego monarchy psalmy tworzyli jednak również Mojżesz, Salomon czy Asaf. „Księga Psalmów” wykazuje ścisły związek z żydowską obrzędowością religijną. Śpiewanie psalmów stanowiło bowiem ważną część liturgii, a geneza wielu z nich dotyczy budowy Świątyni Jerozolimskiej. Oprócz aspektów rytualnych na powstawanie psalmów duży wpływ wywarły doświadczenia historyczne Izraelczyków. Psalmy opisują trudne przeżycia niewoli babilońskiej i stanowią wołanie narodu żydowskiego o pomoc Jahwe.
Ogólna charakterystyka
Psalmy starotestamentowe zaliczane są do ksiąg dydaktycznych i poetyckich, ale zawierają również elementy właściwe księgom mądrościowym. Sens tych utworów ma zarówno charakter indywidualny, jak i zbiorowy – dotyczy całego narodu Izraela. Psalmy w poetyckiej formie odzwierciedlają więc doświadczenie egzystencjalne pojedynczego człowieka, ale również stanowią wyraz judaistycznej teologii historii. Jej fundamentem jest przekonanie, że naród żydowski został wybrany przez Boga, zawarł z nim przymierze i wszystko, co go spotyka jest nagrodą lub karą za niewierność wobec Jahwe.
Wiele pojęć występujących w starotestamentowych psalmach nie ma dosłownego przełożenia na współczesną umysłowość i kulturę. Wilfrid J. Harrington zwraca na przykład uwagę, że Żydzi nie znali rozróżnienia na duszę i ciało, dlatego określenie „dusza” oznacza w psalmach po prostu człowieka pojmowanego jako całość. Z kolei Czesław Miłosz interesująco tłumaczy określenie „ubogi duchem”, które jest charakterystycznym elementem psalmicznej leksyki. Nie oznacza ono mianowicie osoby ograniczonej umysłowo lub moralnie, ale wręcz przeciwnie, kogoś, kto żyje jedynie Bogiem i poświęca mu się w całości.
Polskie przekłady
Najważniejsze przekłady psalmów w literaturze polskiej to dzieła Jana Kochanowskiego („Psałterz Dawidów”), Franciszka Karpińskiego, Franciszka Dionizego Kniaźnina, Leopolda Staffa oraz Czesława Miłosza. Autor „Trenów” tłumaczył „Psałterz” z języka łacińskiego, natomiast Miłosz podjął się przekładu z języka oryginału, czyli z hebrajskiego.