Nowomowa to język władzy i mediów w krajach totalitarnych, który służy do manipulowania jednostką. Za jej pomocą totalitaryści próbują ukształtować myślenie obywateli i zmieniać nastroje społeczne. Nowomową posługiwano się np. w PRL. Władza tworzyła chwytliwe hasła, które były nieustannie powtarzane. W kraju obowiązywała cenzura – przekaz medialny musiał być zaaprobowany przez władze. Treści niezgodne z aktualnymi potrzebami propagandowymi były natomiast usuwane. Termin „nowomowa”, dziś powszechnie używany w opracowaniach naukowych, wywodzi się z powieści „Rok 1984”. Nowomowa (po angielsku new-speak) była językiem propagandowych totalitarnego państwa o nazwie Oceania.
Nowomowa jako sposób na ograniczenie wolności człowieka na przykładzie powieści „Rok 1984”
W totalitarnej Oceanii władzę sprawowała wszechwładna partia. Jej ideologię streszczały trzy propagandowe hasła: „Wojna to Pokój”, „Ignorancja to Siła”, „Wolność to Niewola”. Stwierdzenia te są paradoksalne, ale dobrze pokazują, w jaki sposób władza próbowała ukształtować myślenie obywateli. Prawdziwą wolnością nazywano całkowite podporządkowanie się woli partii. Mieszkaniec Oceanii mógł czuć się bezpiecznie wtedy,
kiedy rezygnował z własnej tożsamości i indywidualności. Stawał się wówczas częścią potężnego kolektywu, który dawał mu poczucie siły. W kraju istniał tzw. Słownik Nowomowy, stworzony na potrzeby języka propagandy. Twórcy słownika usuwali wiele słów, np. synonimy, przymiotniki i rzeczowniki. Język mieszkańców Oceanii był więc bardzo ubogi. Ludzie mieli problem ze sformułowaniem skomplikowanych myśli. Prowadzenie debat na abstrakcyjne tematy było więc prawie niemożliwe. Władza eliminowała również wszelką dwuznaczność i odcienie znaczeniowe. Z języka całkowicie usunięto wiele pojęć abstrakcyjnych, takich jak honor, moralność, religia, wiedza czy demokracja. W ich miejsce władza wprowadziła wiele nowych pojęć. Jednym z nich jest tzw. myślozbrodnia, czyli myślenie niezgodne z linią propagandową partii. Każdy, kto sprzeciwiał się woli Wielkiego Brata, był „wrogiem”. Najcięższą karą za przestępstwa przeciwko reżimowi była tzw. ewaporacja, która polegała nie tylko na zabiciu człowieka, ale także na usunięciu z powierzchni ziemi wszelkich śladów jego istnienia. Nieprawomyślni członkowie partii poddawani byli praniu mózgu, czyli wielogodzinnym torturom. Chciano w ten sposób przebudować osobowość człowieka, usuwając z niej wszelkie naturalne uczucia i emocje.
Nowomowa jako sposób na ograniczenie wolności człowieka na przykładzie propagandy PRL
W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej istniał obowiązek pracy. Wynikało to z ideologii komunistycznej, która głosiła, że praca jest naturalną potrzebą i obowiązkiem człowieka. Ludzie uchylający się od tego obowiązku byli nazywani „bumelantami” lub „niebieskimi ptakami”. Przeciwników socjalizmu określano z kolei mianem „wrogów ludu”. Ludzie żyjący na Zachodzie byli wrogimi „imperialistami” i kapitalistycznymi „wyzyskiwaczami”. Jedynym ratunkiem dla Polski była więc „przyjaźń polsko-radziecka”.