Opowiadanie „Katedra” Jacka Dukaja zalicza się do gatunku science fiction. SF to nurt w literaturze (a także w sztuce, filmie, architekturze, grach komputerowych itd.), który czerpie inspirację z osiągnięć nauki i wynalazków techniki. Utwory science fiction zazwyczaj przedstawiają futurystyczną wizję świata lub podbój kosmosu. Zawierają refleksję na temat wpływu nowoczesnych wynalazków lub odkryć na funkcjonowanie jednostki i społeczeństwa. Fantastyka naukowa zaczęła zyskiwać na popularności wraz z rozwojem eryprzemysłowej w XIX wieku. W XX wieku stała się ważnym elementem kultury masowej. Najwybitniejszym polskim twórcą tego gatunku jest pisarz Stanisław Lem. W prozie Jacka Dukaja możemy znaleźć liczne odniesienia do jego twórczości.
Symboliczny sens odradzającej się wiecznie budowli w „Katedrze” Jacka Dukaja
Głównym bohaterem opowiadania jest ksiądz Pierre Lavone, który przybywa na odległą planetoidę, żeby zbadać tajemniczą Katedrę i związane z nią legendy. Tytułowa Katedra nie jest wcale budowlą sakralną – została tak nazwana ze względu na swoją monumentalność. Status tej konstrukcji jest niejasny. Katedra istnieje w przestrzeni, ale jednocześnie pozostaje w nieustannym ruchu. Byt ten zmienia się i oddziałuje na umysły tych, którzy się zbliżą. Tajemnicza Katedra jest niebezpieczna dla ludzi, kontakt z nią wymaga użycia specjalnego skafandra. Ksiądz Lavone w pewnym momencie zostaje uwięziony na planetoidzie. Nie może opuścić tego miejsca, ponieważ jego ciało i umysł odmawiają posłuszeństwa. Bohater traci kontrolę nad swoim życiem, a na jego decyzje zaczyna wpływać Katedra. Budowla ta zbudowana jest z tajemniczej materii zwanej żywokrystem. Dzięki żywokrystowi Katedra cały czas się rozrasta i odradza. Ksiądz Lavone dochodzi do wniosku, że zarażając się żywokrystem, człowiek może stać się częścią budowli. Zdaje sobie sprawę, że nie wydostanie się już nigdy z planetoidy i wkrótce sam stanie się fragmentem Katedry. Jacek Dukaj zadaje w swoim utworze pytanie, gdzie przebiega granica między światem nieożywionym a światem organizmów żywych. Katedra nieustannie się odradza i żyje własnym życiem, jakby była ożywiona. Nie możemy jednak stwierdzić na pewno, jaki jest jej status. To, w jaki sposób istnieje Katedra, pozostaje tajemnicą.
Sagrada Familia – pierwowzór Katedry z opowiadania
Sagrada Familia (bazylika Świętej Rodziny) to kościół znajdujący się w Barcelonie, którego głównym projektantem jest hiszpański architekt, Antonio Gaudi. Budowla ta miała w zamyśle autora przypominać żywy organizm. Bazylika pozostaje nieukończona, jej budowa wciąż twa, choć od śmierci Gaudiego minęło już prawie 100 lat. Budowla ta składa się z mnóstwa drobnych detali, które muszą różnić się od siebie. Rzeźby i ornamenty zdobiące świątynię symbolizują sferę duchową, świat zwierząt oraz roślin. W całej konstrukcji znajdziemy liczne nawiązania do świata przyrody. Sagrada Familia jest „organizmem” stworzonym na cześć Boga.