W 1917 doszło w Rosji do rewolucji bolszewickiej, w wyniku której powstało nowe państwo – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Było to państwo totalitarne, obowiązywała w nim ideologia komunistyczna. Bolszewicy stosowali terror wobec własnego społeczeństwa na ogromną skalę. Władza kontrolowała wszystkie aspekty życia obywateli. Zakazana była działalność opozycji politycznej, obowiązywała cenzura i powszechna inwigilacja. Ludzie donosili na siebie nawzajem, partia miała swoich szpiegów wśród przedstawicieli wszystkich grup społecznych. Bolszewicy stworzyli system łagrów – obozów pracy przymusowej, które były de facto obozami koncentracyjnymi. W łagrach sowieckich przebywało wielu polskich więźniów politycznych. Jednym z nich był wybitny polski pisarz Gustaw Herling-Gruziński, który swoje wspomnienia opisał w książce pod tytułem „Inny świat”.
Postawy człowieka w sytuacji ekstremalnej na przykładzie „Innego świata”
Narrator wspomnień opisuje swój pobyt w sowieckim łagrze pod Archangielskiem na dalekiej północy europejskiej części Rosji. Do łagru można było trafić za najbłahsze nawet przestępstwa polityczne. Oprócz ludzi represjonowanych za poglądy w obozie przebywali skazani na najgorsze zbrodnie kryminaliści. Przestępcy szybko zdominowali hierarchię obozową, siejąc postrach wśród innych więźniów. Stosowali przemoc i terror wobec pozostałych, dopuszczali się gwałtów na przebywających w łagrze kobietach. Sowiecki łagier był obozem pracy przymusowej. Więźniowie zmuszani byli do niezwykle ciężkiej pracy fizycznej, dostawali przy tym głodowe racje żywnościowe. W łagrze panowały tak trudne warunki, że niektórzy z katorżników celowo się okaleczali, żeby choć na jeden dzień trafić do szpitala, gdzie mogli odpocząć od pracy. Narrator pewnego razu zobaczył więźnia, który opalał na ogniskiem swoją rękę. Człowiek ten mógł dzięki temu unikać przymusowej pracy, której nienawidził. Buntował się przeciwko systemowi do końca swojego życia. Kiedy dowiedział się, że trafi do obozu na Kołymie (cieszącego się wyjątkowo złą sławą łagru na rosyjskim Dalekim Wschodzie), postanowił popełnić samobójstwo. Śmierć była dla niego ucieczką przed życiem pełnym cierpienia i upokorzeń. Postawa tego człowieka budzi szczególny szacunek narratora, ponieważ pokazuje, że można zachować godność i człowieczeństwo w najtrudniejszych nawet sytuacjach.
Postawy człowieka w sytuacji ekstremalnej na przykładzie „Dżumy” Alberta Camusa
Powieść Camusa przedstawia epidemię dżumy, która wybuchła w latach 40. XX wieku w algierskich mieście Oran. Głównym bohaterem utworu jest doktor Bernard Rieux, lekarz-idealista, całkowicie oddany opiece nad chorymi. Bohater ten wybrał zawód lekarza, żeby mieć dobrą i szanowaną pracę, ale zetknąwszy się ze śmiercią i cierpieniem niewinnych ludzi, stał się idealistycznym społecznikiem. Doktor Rieux odznacza się heroizmem w walce ze śmiercionośną epidemią. Motywuje go moralny sprzeciw wobec nieszczęść, które spotykają jego pacjentów. Rieux jest wzorem do naśladowania dla pozostałych bohaterów powieści. Jego postawa inspiruje innych do działania na rzecz bliźnich.