Powieść „Rok 1984” George’a Orwella jest antyutopią (utopią negatywną). Wyraz „utopia” pochodzi z języka greckiego i oznacza „nie-miejsce” – miejsce, którego nie ma. Utopia jest także gatunkiem literackim, przedstawiającym wizje modelowego, doskonałego państwa i społeczeństwa. Twórcy utopii zastanawiali się, czy jest możliwe stworzenie społeczeństwa idealnego, w którym każda jednostka będzie żyła w szczęściu i dobrobycie. Niektóre utopijne wizje dotyczyły tylko jednej sfery ludzkiej działalności, np. edukacji lub możliwości nauki. Elementy utopijne można znaleźć w bardzo wielu tekstach literackich i publicystycznych, m.in. w „Lalce” Bolesława Prusa czy „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego. Antyutopia pokazuje negatywne skutki inżynierii społecznej. Ideały stworzenia doskonałego społeczeństwa mogą niepostrzeżenie zmienić się w ideologię totalitarną. Gatunek ten zyskał szczególną popularność w XX wieku. W Europie funkcjonowały wtedy potężne polityczne systemy, które kontrolowały wszystkie aspekty życia obywateli. Antyutopia przedstawia więc pesymistyczną wizję świata i życia ludzkiego.
Wizja społeczeństwa przyszłości w „Roku 1984” George’a Orwella
Powieść Orwella opisuje życie w kraju totalitarnym o nazwie Oceania. Społeczeństwo Oceanii podzielone jest na trzy klasy (warstwy) społeczne. Pierwszą z nich jest ścisłe kierownictwo partii, które podejmuje wszystkie najważniejsze decyzje i sprawuje władzę totalną nad resztą mieszkańców. Kierownictwu podlegają zwykli członkowie partii i pracownicy państwowych instytucji. Trzecią, najliczniejszą grupą mieszkańców są tzw. prole (proletariusze), czyli niewykształcona klasa robotnicza. Prole traktowani są w Oceanii na równi ze zwierzętami. Ludzie ci nie mają dostępu do rzetelnej edukacji ani prawdziwych dzieł kultury. Władza podsuwa im jedynie prymitywne, niewymagające myślenia rozrywki. Prole nie stanowią więc zagrożenia dla reżimu, ponieważ są pozbawieni wyższych potrzeb duchowych i intelektualnych. Członkowie partii są ściśle kontrolowani przez władzę. Każdy pracownik jest podsłuchiwany i podglądany za pomocą tzw. teleekranów. Członkowie partii nie mogą się ze sobą przyjaźnić – wszelkie bliskie relacje międzyludzkie są potencjalnie niebezpieczne dla systemu. Partia zachęca swoich członków do wstrzemięźliwości seksualnej i całkowitego poświecenia się pracy na rzecz kraju. Każde małżeństwo musi być zaaprobowane przez specjalną komisję. Mieszkańcy Oceanii nie ufają sobie nawzajem, ponieważ wszędzie czają się szpiedzy i agenci partii. Ludzie unikają więc rozmów na poważne tematy i dla bezpieczeństwa posługują się językiem propagandy.
Wizja społeczeństwa przyszłości w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego
Jeden z bohaterów powieści przedstawia futurystyczną wizję Polski jako nowoczesnego państwa dobrobytu. W Polsce przyszłości nawet najbiedniejsi ludzie będą żyli długo i dostatnio. Będą to zawdzięczać niezwykłym wynalazkom z wytrzymałego szkła. Polska będzie się szybko rozwijać, a problemy gospodarcze i społeczne zmaleją lub nawet znikną.