II wojna światowa była wielkim wstrząsem dla społeczeństw Europy. Tragiczne wydarzenia, takie jak ludobójstwa, okupacja niemiecka wielu krajów, podział kontynentu na blok wschodni i kapitalistyczny, wzmocniły pesymizm egzystencjalny wielu twórców i myślicieli. Jednym z głównych nurtów filozoficznych po 1945 stał się egzystencjalizm, reprezentowany przez m.in. Jeana-Paula Sartre’a, Simone de Beauvoir i Alberta Camusa. Filozofia ta akcentowała przede wszystkim problematykę doświadczenia przez człowieka jego własnego losu. Egzystencjaliści zadawali więc pytania o ludzkie wybory i powinności. Zastanawiali się, jaką etyką powinien kierować się człowiek, jeśli chce rozwijać się moralnie. Najbliższa ich stanowisku była idea tzw. świeckiego humanizmu, która podkreślała wartość i godność każdej jednostki. Egzystencjaliści odrzucali wiarę w istnienie Boga i życia wiecznego. Według nich spełnianie powinności moralnych to realizacja wewnętrznego nakazu sumienia, a nie wypełnianie przykazań boskich.
Powinności moralne człowieka w obliczu zagrożenia w „Dżumie” Alberta Camusa
„Dżuma” Alberta Camusa to powieść-parabola, która ukazuje różnorodność ludzkich postaw w obliczu zagrożenia. Akcja powieści rozgrywa się w algierskim Oranie, opanowanym przez epidemię dżumy. Głównym bohaterem utworu jest doktor Bernard Rieux, lekarz zajmujący się leczeniem zarażonych. Epidemia ma duży wpływ na jego życie i decyzje moralne. Rieux wybrał zawód lekarza, ponieważ chciał mieć dobrą i prestiżową pracę. Dopiero kiedy na własne oczy zobaczył umierających ludzi, stał się idealistą. Rieux wspomina, że poczuł wtedy niezgodę na niezawinione cierpienie i śmierć. Kontakt z chorymi i cierpiącymi nauczył go pokory i empatii. Doktor postanowił wtedy poświęcić się pracy bez reszty. Przeciwieństwem doktora Rieux jest ojciec Paneloux, jezuita i kaznodzieja. Dla księdza epidemia dżumy jest znakiem od Boga i wezwaniem do nawrócenia. Na początku epidemii duchowny wzywa wiernych do pokuty i wejścia na drogę wiary. Paneloux zmienia swoje nastawienie po tym, jak zostaje świadkiem śmierci dziecka. Wygłasza wtedy znacznie ostrożniejsze w wymowie kazanie. Używa zaimka „my” zamiast „wy”. Dla tego bohatera powinnością moralną jest obrona wiary i doktryn Kościoła. Paneloux musi znaleźć odpowiedź na odwieczne pytanie o pochodzenie zła w świecie. Duchowny przeżywa światopoglądowy kryzys, a jego przezwyciężenie uważa za swój obowiązek.
Powinności moralne człowieka w obliczu zagrożenia w „Pieśni o Rolandzie”
„Pieśń o Rolandzie” to francuski epos rycerski, który opowiada o walce wojsk Karola Wielkiego z muzułmanami (Saracenami). Najdzielniejszym rycerzem cesarza jest tytułowy hrabia Roland. Kiedy wojska Karola zostają zdradziecko zaatakowane podczas odwrotu, Roland i jego towarzysze ruszają do walki. Nie decydują się jednak na wezwanie posiłków, ponieważ byłoby to zachowanie niehonorowe. Roland nie chce być posądzony o tchórzostwo. Woli zginąć niż okryć się hańbą. Śmierć w obronie wiary i ojczyzny jest jego moralną powinnością.