Do metod prowadzenia badań biologicznych zalicza się obserwację oraz doświadczenie.
Podczas obserwacji, badacz nie wpływa na przebieg zjawiska lub procesu pozostając wobec niego biernym. Obserwacja może być przeprowadzona przy użyciu wzroku oraz przyrządów umożliwających wykonywanie pomiarów. Z kolei przeprowadzając doświadczenie, badacz zmienia jeden lub kilka czynników oraz samodzielnie stwarza warunki środowiska, na potrzeby eksperymentu.
Głównymi etapami przeprowadzania badań biologicznych są:
• problem badawczy - dotyczy problemu, który rozwiążemy przez eksperyment. Ma postać pytania lub zdania twierdzącego np. Czy niska temperatura ma wpływ na kiełkowanie nasion soi?
• hipoteza - założenie wyniku eksperymentu. Ma formę zdania twierdzącego. Można ją przyjąć lub odrzucić np. Niska temperatura nie ma wpływu na kiełkowanie nasion soi.
Sposoby werfyfikacja hipotezy:
• próba kontrolna – jest to próba odniesienia. Z tą próbą uzyskane wyniki w próbie kontrolnej będą porównywane. Nie występuje w niej czynnik, który mógłby wpłynąć na przebieg doświadczenia;
• próba badawcza – podczas niej badamy wpływ wybranego czynnika na przebieg doświadczenia;
• gromadzenie danych - liczenie średniej z próby, ważenie, obserwacja, pomiary;
• wniosek – stawianie wniosku polega na przyjęciu lub odrzuceniu hipotezy.
Planowanie eksperymentu
Podczas planowania eksperymentu można zastosować dwa rodzaje rozumowania.
• dedukcję – rozumowanie od ogółu do szczegółu, umożliwia od twierdzenia ogólnego wyprowadzenie twierdzeń cząstkowych;
• indukcję – rozumowanie od szczegółu do ogółu, umożliwia stworzenie teori na podstawie szczegółowych danych.