Nicienie są to zwierzęta, które opanowały wszystkie typy środowisk występujących na kuli ziemskiej. Są wolno żyjące lub prowadzą pasożytniczy tryb życia. Występują głównie w wodach, glebie oraz w ciele innych organizmów (roślinnych i zwierzęcych). Spotkać je możemy także w bardzo nieprzyjaznych środowiskach tj. głębiny morskie, gorące źródła czy wysokogórskie tereny.
Nicienie mają obłe, dwubocznie symetryczne, nieczłonowane ciało zwężające się na końcach. Brak wyodrębnionej głowy. Są niewielkich rozmiarów (przeciętnie kilka milimetrów, choć spotykane są gatunki osiągające ok. 1 metra długości).
Zewnętrzną powłokę ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy, który składa się z oskórka, nabłonka i mięśni. Kolagenowy elastyczny oskórek zwany kutikulą jest przepuszczalny dla wody i gazów oraz niektórych związków chemicznych. Chroni przed niekorzystnym działaniem czynników zewnętrznych a w przypadku pasożytów przez strawieniem przez enzymy wydzielane przez żywiciela. Pod oskórkiem znajduje się jednowarstwowy nabłonek zwany hypodermą, który ma budowę komórkową lub syncytialną. Hypoderma często tworzy wałki hypodermalne, czyli zgrubienia wysunięte w kierunku jam ciała, które rozdzielają mięsnie gładkie na cztery pasma. Nicienie posiadają wyłącznie mięśnie podłużne (brak mięśni okrężnych), które warunkują ich charakterystyczny wijący się sposób poruszania. Wnętrze ciała wypełnia płyn surowiczy o znacznym ciśnieniu, który nadaje sztywność i pełni rolę szkieletu hydraulicznego.
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy ma postać drożnego przewodu pokarmowego rozpoczynającego się otworem gębowym a kończącego odbytowym. Daje to możliwość pobierania pokarmu w dowolnym czasie, bez konieczności strawienie wcześniej pobranej porcji. Przewód pokarmowy składa się z trzech odcinków: wyścielanych oskórkiem jelita przedniego i tylnego (pochodzenia ektodermalnego) oraz znajdującego się pomiędzy nimi jelita środkowego (pochodzenia endodermalnego). Otwór gębowy otoczony jest wargami, na których znajdują się brodawki czuciowe oraz różne inne twory związane z trybem życia nicienia np. ząbki czy szczęki. Za otworem gębowym znajduje się silnie umięśniona gardziel, która działa jak pompa ssąco-tłocząca. Niektóre nicienia pasożytnicze mają zredukowany układ pokarmowy (brak odbytu lub środkowego odcinka jelita).
Układ oddechowy
Nicienia nie posiadają układu oddechowego. Wymiana gazowa zachodzi przez powłoki ciała. Oddychają tlenowo lub beztlenowo (pasożyty) przez fermentację glikogenu.
Układ krwionośny
Nicienia nie posiadają układu krwionośnego. Jego rolę spełnia płyn wypleniający jamę ciała, który krążąc po całym ciele rozprowadza substancje odżywcze i gazy a zabiera zbędne produkty przemiany materii.
Układ wydalniczy zbudowany jest z niewielkiej liczby komórek (u glisty ludzkiej z dwóch). Ma postać dwóch wydłużonych kanałów biegnących w bocznych wałkach hypodermalnych. Kanały te ślepo zakończone w tylnej części ciała otwierają się z przodu ciała (po brzusznej stronie) wspólnym, pojedynczym przewodem wyprowadzającym zakończonym otworem wydalniczym.
Układ nerwowy
Układ nerwowy skład się z pierścienia okołogardzielowego oraz kliku pni nerwowych (6-8), wśród których wyróżnić możemy pień grzbietowy i brzuszny oraz słabiej wykształcone pnie boczne biegnące w bocznych wałkach hypodermalnych. Pnie połączone są półpierścieniowymi spoidłami poprzecznymi.
Narządy zmysłu występują w postaci receptorów dotyków (brodawki i szczecinki czuciowe rozmieszone na całym ciele) oraz fotoreceptorów (plamki oczne).