Stawonogi to najliczniejsza (stanowią ¾ wszystkich gatunków) i najbardziej zróżnicowana grupa organizmów na Ziemi, zajmująca wszystkie środowiska na Ziemi.
Charakteryzują się segmentowanym ciałem podzielnym na trzy zasadnicze części czyli tagmy: głowę, tułów i odwłok (metameria heteronomiczna). U niektórych stawonogów (pająki, skorupiaki) głowa zrasta się z tułowiem tworząc głowotułów. Segmenty zaopatrzone są w odnóża, które mogą ulegać różnym przekształceniom.
Na głowie znajdują się czułki (1 lub 2 pary) oraz narządy gębowe, które u poszczególnych grup występują w różnej liczbie (2pary u pajęczaków, 3 u owadów lub 6 u skorupiaków). Są one też różnie ukształtowane, co związanie jest z pełnioną funkcją i rodzajem pobieranego pokarmu.
Na tułowiu występują odnóża kroczne w liczbie 3 (owady), 4 (pajęczaki) lub 5 par (skorupiaki). Pełnią funkcję związaną głównie z poruszaniem się (kroczenie, skakanie, pływanie, grzebanie). Są zbudowane z członów połączonych ruchomymi stawami (stąd nazwa stawonogi). Mogą być dwugałęziste (u prymitywnych stawonogów wodnych) lub zbudowane z jednej gałęzi (u większości współczesnych stawonogów). Odnóża kroczne (I para u raków) lub gębowe (u skorpionów) mogą być przekształcone w pokaźne szczypce.
Na odwłoku znajdują się odnóża odwłokowe, które jednak często zanikają .Jeśli występują to służą do przenoszenia zniesionych jaj, pełnią rolę narządu kopulacyjnego lub współdziałają z odnóżami krocznymi.
Ciało stawonogów pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem, który wytwarza na swojej powierzchni chitynowy oskórek (kutykulę) zwany niekiedy pancerzem. Oskórek często jest wysycony solami wapnia co nadaje mu twardość i wytrzymałość, dzięki czemu chroni stawonogi przed urazami mechanicznymi, szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych oraz wyschnięciem. Jednocześnie oskórek jest prawie całkowicie nieprzepuszczalny dla wody i gazów. Ponadto ogranicza stały wzrost organizmu, dlatego musi być on okresowo zrzucany, co nazywamy linieniem (skokowy wzrost stawonogów). Nowy pancerz jest początkowo miękki (później ulega wysyceniu solami wapnia), dlatego po wylince zwierzę jest całkowicie bezbronne.
 |
| Proces linienia kraba |
Pancerz stanowi miejsce przyczepu dobrze rozwiniętych mięsni (pełni więc rolę szkieletu zewnętrznego), które umożliwiają poruszanie różnymi częściami cała. Miejscami (pomiędzy członami odnóży oraz segmentami) w pancerzu występuje elastyczna chityna, co umożliwia wytworzenie ruchomych połączeń.