Układ pokarmowy
Układ pokarmowy zbudowany jest z trzech odcinków: jelita przedniego, środkowego i tylnego (jelito przednie i tylne wysłane chityną, wchłanianie odbywa się więc tylko w jelicie środkowym). Rozpoczyna się otworem gębowym (otoczonym aparatem gębowym u owadów), dalej znajduje się jama gębowa, przełyk (niekiedy z wolem), umięśniona gardziel lub żołądek ssący (pajęczaki, niektóre owady), jelito środkowe, do którego uchodzi gruczoł trawienny (wątrobotrzustka) i jelito tylne zakończone otworem odbytowym.
Układ oddechowy
Budowa układu oddechowego związana jest z prowadzonym trybem życia. Skorupiaki, które żyją w wodzie (lub bardzo wilgotnym środowisku) posiadają skrzela, będące dobrze ukrwionymi pierzastymi wyrostkami, występującymi u nasady odnóży lub w ich pobliżu na tułowiu. Pajęczaki (w wyjątkiem kosarzy mających tchawki ) posiadają płuca zwane płucotchawkami lub workami płucnymi, które mają postać komór podzielonych na kieszonki. Są one zlokalizowane w odwłoku. Owady i wije oddychają za pomocą tchawek, czyli systemu chitynowych rurek rozgałęziających się w całym ciele zakończonych szczelinami zwanymi przetchlinkami. Larwy owadów mają skrzelotchawki. Niektóre stawonogi (np. pasożyty) nie mają układu oddechowego, a wymiana gazowa odbywa się u nich przez powłoki ciała.
Układ krwionośny
Układ krwionośny typy otwartego składa się z rurkowatego serca z ostiami (otworami) zlokalizowanego po grzbietowej stronie ciała, niewielkiej liczby naczyń krwionośnych oraz zatok jam ciała. W układzie tym krąży hemolimfa (powstała przez pomieszanie krwi z płynami ciała), która może być bezbarwna, niebieska (zawiera hemocyjaninę) lub czerwona (zawiera erytrokruorynę).
Układ nerwowy
U prymitywnych stawonogów układ nerwowy typu drabinkowego (złożony z parzystego zwoju głowowego, obrączki okołogardzielowej, parzystych zwojów segmentowych oraz łączących je spoideł poprzecznych i podłużnych). U wyżej uorganizowanych następuje centralizacja układu (poprzez zlanie się drabinki i utworzenie pojedynczego łańcuszka brzusznego) oraz wyodrębnienie mózgu , który może być dwudzielny (pajęczaki) lub trójdzielny (owady).Stawonogi posiadają dobrze rozwinięte narządy zmysłów w postaci narządów zmysły dotyku (czułki, włoski dotykowe), równowagi (statocysty), węchu (znajdujących się najczęściej na czułkach) smaku (znajdujących się najczęściej wokół otworu gębowego) i wzroku (oczy). Niektóre owady (świerszcze, pasikoniki) wydające dźwięki posiadają narządy tympalne, służące do odbioru fal akustycznych. Oczy mogą być proste (pajęczaki) lub złożone (owady, niektóre wije i skorupiaki). Oczy złożone składają się pojedynczych elementów zwanych omatidaimi (od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy, im więcej omatidiów tym lepsza jakość obrazu) z których każde odbiera wąski wycinek pola widzenia. W ten sposób w pojedynczym oku powstaje obraz mozaikowy.
 |
|
Oczy złożone Holcocephala fusca/Thomas Shahan(26.07.2009)/commons.wikimedia.org |
Układ wydalniczy to przekształcone metanefrydia (znajdujące się w gruczołach czułkowych i szczękowych u skorupiaków oraz gruczołach biodrowych u pajęczaków) lub cewki Malpighiego (u owadów, wijów i niektórych pajęczaków). Cewki Malpighiego mają postać ślepo zakończonych cienkich kanalików uchodzących do przewodu pokarmowego na granicy jelita środkowego i tylnego. Zbędne produkty przemiany materii wraz z resztkami pokarmowymi usuwane są na zewnątrz ciała przez otwór odbytowy.
Rozmnażanie i rozwój
Stawonogi rozmnażają się w sposób płciowy, na ogół są rozdzielnopłciowe i jajorodne (choć są wyjątki – formy osiadłe są często obojnacze a skorpiony i roztocza są żyworodne). Niektóre z nich (np. niektóre owady) mogą rozmnażać się na drodze partenogenezy (rozwój zarodka z niezapłodnionych jaj). Układ rozrodczy męski składa się z pary jąder, dwóch nasieniowodów oraz narządu kopulacyjnego. Układ rozrodczy żeński składa się z pary jajników, dwóch jajowodów, pochwy a czasem także zbiorniczka nasienia. Zapłodnienie może być zewnętrzne (u form wodnych) lub wewnętrzne (u form lądowych). Niektóre lądowe stawonogi (owady, roztocza) posiadają narząd służący do składania jaj tzw. pokładełko. Rozwój stawonogów może być prosty (pająki, skorpiony, kosarze, wije i niektóre skorupiaki) lub złożony (wszystkie owady, roztocza, kleszcze i niektóre skorupiaki). U owadów rozwój złożony przebiega z przeobrażaniem zupełnym lub niezupełnym.