Mięczaki są to pierwouste, dwubocznie symetryczne zwierzęta o miękkim niesegmentowanym ciele. Zamieszkują głównie środowisko wodne (morza i wody słodkie), ale możemy je spotkać także na lądzie (ślimaki płucodyszne). We wnętrze ciała znajduje się pierwotna jama ciała (blastocel), w której krąży krew. Wtórna jama ciała (celoma) uległa silnej redukcji do worka osierdziowego i kanałów układu wydalniczego i rozrodczego.
Mięczaki nie posiadają jednolitego wora powłokowo-mięśniowego, a rolę szkieletu pełni u nich muszla i ciśnienie płyny znajdującego się wewnątrz ciała. Ciało mięczaków pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem zawierającym gruczoły śluzowe. Zbudowane jest z trzech zasadniczych części: głowy, worka trzewiowego i nogi.
 |
| Ślimak winniczek - najbardziej znany przedstawiciel mięczaków/Tim Ross(13.09.2009)/ commons.wikimedia.org |
Głowa (występuje u ślimaków i głowonogów, brak jej natomiast u małży), która może być wyodrębniona od pozostałej części ciała zawiera otwór gębowy i narządy zmysłów (u ślimaków oczy znajdują się na czułkach lub u ich podstawy).
Noga, która jest narządem lokomotorycznym (u ślimaków służy do pełzania i pływania, u małży do przemieszczania po dnie i zagrzebywanie się w mule) znajduje się bo brzusznej stronie ciała. U głowonogów noga uległa przekształceniu w ramiona (tzw. macki) służące do obrony lub ataku oraz lejek (rurkowaty twór), przez który wydostaje się woda co umożliwia poruszania się w sposób „odrzutowy”.
Worek trzewiowy to część ciała odpowiadająca tułowiowi, znajduje się w niej większość narządów wewnętrznych. Worek trzewiowy tworzy po stronie grzbietowej nabłonkowo-łącznotkankowy fałd powłoki ciała zwany płaszczem, w którym znajdują się gruczoły wytwarzające muszlę. Pomiędzy workiem trzewiowym a płaszczem znajduje się przestrzeń zwana jamą płaszczową, w której znajdują się ujścia układu pokarmowego, wydalniczego i płciowego a u niektórych głowonogów także worka czernidłowego. Jama płaszczowa jest silnie ukrwiona (u płucodysznych), mogą miesić się w niej narządy wymiany gazowej (skrzela u skrzelodysznych). U ślimaków worek trzewiowy uległ skręceniu i obrócił się, co spowodowało przemieszczenie się narządów wewnętrznych i otworu odbytowego, który znajduje się z przodu ciała.
Większość mięczaków posiada muszlę, która jest wytworem gruczołów płaszcza. Muszlę tworzą najczęściej trzy warstwy: rogowa, która zbudowana jest z rogowej substancji organicznej – konchioliny oraz porcelanowa i perłowa zbudowane z węglanu wapnia. Warstwa porcelanowa nie występuje u wszystkich mięczaków muszlowych. Muszla stanowi miejsce przyczepu dla mięśni (pełni więc rolę szkieletu zewnętrznego) oraz chroni ciało mięczaków przed wyschnięciem i uszkodzeniami mechanicznymi. U ślimaków lądowych muszla może być zamykana śluzem lub wapiennym wieczkiem.