Skorupiaki to liczna grupa stawonogów zamieszkujących głównie środowisko wodne (słone i słodkie), rzadziej wilgotne środowiska lądowe, a wyjątkowo powierzchnię lub wnętrze ciała innych organizmów. Na ogół są wolno żyjące, choć występują też i formy osiadłe (pąkle).
Budowa ciała skorupiaków
Segmentowane ciało skorupiaków podzielone jest na głowotułów i odwłok zakończony telsonem (segment bez odnóży). U niektórych form (pasożytniczych, osiadłych) segmentacja może ulec zatarciu.
Na ciele skorupiaków znajdują się odnóża, które mają zróżnicowaną budowę i pełnią wiele funkcji m.in. narządów gębowych, zmysłowych, oddechowych, krocznych, pływnych, kopulacyjnych i chwytnych (zakończonych szczypcami). Na głowotułowiu wyróżniamy: dwie pary czułków, sześć par narządów gębowych i pięć par odnóży krocznych. Na czułkach znajdują się komórki zmysłu chemicznego i dotyku. Narządy gębowe tworzą: jedna para żuwaczek, dwie pary szczęki i trzy pary szczękonóży. W części głowowej wyżej uorganizowanych skorupiaków znajdują się oczy złożone, które osadzone są na ruchomych trzonkach. Odwłoku zaopatrzony jest w odnóża odwłokowe.
Ciałko skorupiaków pokryte jest chitynowym oskórkiem, który jest wysyconym solami wapnia. Przez to jest bardzo twardy i ogranicza wzrost organizmu, dlatego skorupiaki linieją przez całe życie.
 |
| Przedstawiciele skorupiaków/Hans Hillewaert(12.01.2007)/commons.wikimedia.org |
Skorupiaki mogą być drapieżnikami, saprofagami, filtratorami lub pasożytami.
Układ pokarmowy ma budowę typowa dla wszystkich stawonogów. Niektóre skorupiaki (np. raki) posiadają żołądek żujący z listewkami i chitynowymi zębami.
Narządem wymiany gazowej są skrzela zlokalizowane u podstawy odnóży. Drobne skorupiaki nie posiadają układu oddechowego dlatego wymiana gazowa zachodzi u nich przez powłoki ciała.
Układ krwionośny nie odbiega budową od pozostałych grup stawonogów (typu otwartego, serce z ostiami, naczynia krwionośne) i związany jest z ze stopniem rozwoju układu oddechowego.
Układ wydalniczy to przekształcone metanefrydia mające postać gruczołów czułkowych i szczękowych.
Układ nerwowy wykazuje różny stopień centralizacji związany ze zlewaniem się segmentów a więc i zwojów.
Skorupiaki rozmnażają się w sposób płciowy, wyjątkowo partenogenetycznie (np. rozwielitki) Są na ogół rozdzielnopłciowe, jajorodne. Rzadko spotykamy formy obojnacze (formy osiadłe, pasożyty). Samice skorupiaków często noszą jaja w specjalnych komorach lęgowych lub na odnóżach. Rozwój jest najczęściej złożony (występuje jedna larwa lub kilka pokoleń), choć może występować także rozwój prosty (np. raki). Niektóre pajęczaki opiekują się swoim potomstwem (np. raki).
Skorupiaki możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy: podraczki, czyli skorupiaki o prymitywnej budowie ciała oraz rakowce, czyli skorupiaki wyższe. Do pierwszej z nich zaliczamy niewielkie skorupiaki o zmiennej liczbie segmentów ciała, najczęściej swobodnie pływające (dafnie, oczliki), rzadziej osiadłe (pąkle). Drugą grupę stanowią skorupiaki osiadłe o stałej liczbie segmentów (20) prowadzące drapieżny lub saprofagiczny tryb życia. Przedstawicielami są m.in. raki, homary, kraby, langusty oraz lądowe prosionki i stonogi. W rozwoju podraczków występuje larwa pływik a rakowców żywik.
Znaczenie skorupiaków:
• stanowią ważny element wodnych biocenoz morskich i słodkowodnych;
• część z nich tworzy zooplankton (np. kryl), który jest pokarmem ryb, ptaków (np. blaszkodziobych) i ssaków (wielorybów);
• są konsumentami będącymi ważnym ogniwem obiegu materii w przyrodzie;
• saprofagi przydenne pełnią funkcję czyścicieli;
• wiele skorupiaków jest wykorzystywana w celach konsumpcyjnych (homary, krewetki, raki, langusty czy kryl, z którego wyrabia się pasztet);
• niektóre skorupiaki są pasożytami (zewnętrznymi i wewnętrznymi) zwierząt wodnych;