Czarodziejska góra - streszczenie skrótowe
Akcja „Czarodziejskiej góry” toczy się kilka lat przed I wojną światową, w szwajcarskim sanatorium w Davos. Głównym bohaterem powieści jest Hans Castorp, 23 –letni młodzieniec, z zamożnego rodu z tradycjami, który przybywa w odwiedziny do swojego kuzyna Joachima Ziemssena, przebywającego w międzynarodowym uzdrowisku „Berghof”. Niespodziewanie pobyt młodzieńca w Davos przedłuża się do siedmiu lat. Ośrodek prowadzi przez radcę Behrensa, który sam jest nieuleczalnie chory. Lekarze odkrywają w płucach bohatera ślady gruźlicy i zalecają mu pozostanie na kuracji. Castorp uczestnicząc w codziennych rytuałach kuracjuszy ma okazję poznać wiele interesujących osobowości i zetknąć się niemal z wszystkimi prądami umysłowymi epoki.
Szczególne znaczenie w jego życiu odgrywa para antagonistów: Włoch Lodovico Settembrini (liberał optujący za maksymalną wolnością jednostki) i Leon Naphta (były jezuita, zwolennik porządku autorytarnego, a jednocześnie propagator wartości kultury Wschodu) oraz Holender Mynheer Peeperkorn. W efekcie ideowego sporu Naphta popełnia honorowe samobójstwo. W sanatorium Castrop przeżywa również wielką miłość, której obiektem jest Kławdia Chauchat. Kobieta przypomina mężczyźnie jego młodzieńcze uczucie do szkolnego kolegi, Przemysława Hippe. Kławdia jednak wyjeżdża, a na pożegnanie wręcza bohaterowi prezent: rentgenowskie zdjęcie swoich płuc. P
obyt w sanatorium sprowadza się do praktykowania określonych rytuałów: mierzenie temperatury, regularne posiłki, leżakowanie na tarasie, prześwietlenia, zastrzyki i przyjmowanie lekarstw. Ponadto co niedzielę odbywają się koncerty, co dwa tygodnie odczyty doktora Edhina Krokowskiego, a raz w roku w Noc Walpurgii odbywa się zabawa karnawałowa. Castorp poznaje w sanatorium naturę życia i śmierci oraz różne teorie, które zajmują się tymi zjawiskami. Odkrywa, że ludzka śmierć może mieć różnorodne oblicza: może wiązać się ze strachem i dramatyzmem, ale też może powodować chęć intensywnego doświadczenia zmysłowych przyjemności. Hans przeżywa duchowe olśnienia, ma okazję doświadczyć swoistego objawienia wieczności podczas zimowej wycieczki w Alpy. W końcu jednak na wieść o wybuchu I wojny światowej opuszcza Davos, „by bawić się w wojnę”.
Czarodziejska góra – opracowanie
Geneza
Bezpośrednią inspiracją do napisania „Czarodziejskiej góry” był dla Tomasza Manna pobyt w sanatorium w Davos w 1912 roku, gdzie podczas odwiedzin żony chorującej na gruźlicę rozpoznano u niego podejrzane zmiany w płucach. Pisarz jednak nie chciał poddać się kuracji i w przeciwieństwie do bohatera swojej powieści, czym prędzej opuścił sanatorium. Ponadto kilka postaci występujących w „Czarodziejskiej górze” posiada realne pierwowzory, jak Naphta (Georg Lukacs), Peeperkorn (Gerhart Hauptmann).
Czas i miejsce akcji
Czas akcji obejmuje siedem lat przed wybuchem I wojny światowej (1914), która stanowi finał powieści, natomiast czas narracji sięga znacznie wcześniej (wspomnienia z dzieciństwa Hansa Castorpa). Miejsce akcji to znane międzynarodowe sanatorium Berghof w Davos, na wysokości 5 tysięcy stóp.
Interpretacja
„Czarodziejska góra” to powieść, której główną płaszczyzną znaczeniową jest kryzys europejskiej kultury i ścierających się w niej sprzecznych prądów myślowych. Swoistą alegorię owego kryzysu stanowi tu choroba. W utworze przedstawia się dwa sprzeczne podejścia do tego problemu. Pierwsze stanowisko reprezentuje doktor Krokowski i Naphta, którzy uważają, że choroba jest naturalnym stanem ludzkiego organizmu i nie sposób jej wyleczyć. Jednocześnie stanowi ona zjawisko budzące powszechny szacunek i współczucie. Z kolei Settembrini jest zwolennikiem poglądu, zgodnie z którym choroba to źródło ludzkiego upadku i hańby. Cielesne cierpienie redukuje bowiem człowieka jedynie do poziomu fizyczności, odbierając mu wszelkie aspiracje duchowe. Z tego powodu należy dążyć do jej wyleczenia. Główny bohater, Hans Castorp przez siedem lat ulega pierwszej postawie, decyduje się zostać „na górze”, z dala od realnego życia, ciesząc się przywilejami człowieka chorego. Jednocześnie jednak góra, jako symboliczne miejsce otwarcia na prawdę wyższego rzędu, stanowi dla bohatera okazję do przemyślenia najistotniejszych kwestii filozoficzno-kulturowych.
Powieść przyjmuje konwencję klasycznej Bildungsroman, a więc utworu o dojrzewaniu. Hans Castorp, o którego duszę walczą ze sobą Naphta (romantyk, wizjoner zafascynowany Wschodem, ale jednocześnie zwolennik totalitarnego, narzuconego człowiekowi ładu) i Settembrini (liberał, zwolennik jednostkowej wolności, jednocześnie sceptyk i racjonalista), nie ulega żadnemu z nich. W obu racjach dostrzega bowiem istotne niebezpieczeństwa. Powieść kończy się wybuchem I wojny światowej, która niejako wyrywa głównego bohatera z letargu i skłania do podjęcia konkretnych czynów. Jest to symboliczny koniec dziewiętnastowiecznego ładu i jego wartości bezpowrotnie odchodzących w niepamięć.