Tom I
Wydarzenia opisywane w „Wojnie i pokoju” Lwa Tołstoja rozpoczynają się w 1805 r. W czasie przyjęcia zorganizowanego przez wpływową przedstawicielkę arystokracji Annę Pawłowną Scherer spotykają się najbardziej znaczący mieszkańcy ówczesnego Petersburga – stolicy Imperium Rosyjskiego. Rozmowa schodzi na temat polityki, a bardzo często przywoływaną postacią jest Napoleon Bonaparte. Obrońcą Francuza jest Pierre Bezuchow – nieślubny i ukochany syn ciężko chorującego hrabiego Kiryła Bezuchowa. Młodzieniec edukował się zagranicą, toteż reprezentował nieco inny światopogląd niż reszta gości. Jego pozytywne wypowiedzi o Bonapartem spowodowały zażenowanie frejliny Anny Pawłowny. Z kolei popierał go jego przyjaciel Andriej Błoński, który na przyjęciu pojawił się z żoną – Emilią – spodziewającą się dziecka. Chociaż nie darzył on kobiety wielkim uczuciem (uważał ją za próżną i powierzchowną), przebywając pośród najważniejszych przedstawicieli arystokracji sprawiał wrażenie człowieka opiekuńczego i ciepłego. W czasie spotkania oznajmił, iż udało mu się zdobyć stanowisko adiutanta u boku księcia Kutuzowa.
Następnie akcja przenosi się do Moskwy, gdzie żyje rodzina Rostowów, będąca jedną z najbardziej znaczących w całej ówczesnej Rosji. Hrabia Ilia Andriejewicz Rostow ma czwórkę dorastających dzieci: córkę Wierę (jest ona najstarsza, a cała Moskwa plotkuje o jej rychłych zaręczynach z niemieckim oficerem, Adolfem Bergiem), Mikołaja (przygotowuje się do odbycia służby wojskowej), Nataszę (trzynastoletnia żywa i energiczna dziewczyna) oraz Pietię (dziewięcioletni chłopak marzący o karierze wojskowej).
Mikołaj zakochuje się w Soni – piętnastoletniej kuzynce, która po utracie rodziny wychowywała się z Rostowami. Również Natasza coraz częściej odczuwa porywy serca – rozkochuje w sobie przyjaciela brata, Borysa Drubeckiego. Ilia Andriejewicz i jego żona – hrabina Natalia Rostowa – wiedli dobre i pełne miłości życie, lecz ich największym zmartwieniem były wciąż nawarstwiające się problemy finansowe.
W Łysych Górach, posiadłości Andrieja Bołkońskiego, książę przygotowuje się do nadchodzącej wojny. Przerażoną tym faktem ciężarną żonę pozostawia pod opieką ojca – Mikołaja Andriejewicza Bołkońskiego – który prędko zdaje sobie sprawę z tego, iż uczucie jego syna do kobiety wygasło. Towarzyszy mu także jego niezwykle religijna córka, Maria Nikołajewna Bołkońska.
W dalszej części pierwszego tomu pojawiają się opisy przygotowań do nadchodzącej wojny. Mikołaj Rostow zostaje wcielony do oddziału huzarów (nie należy ich mylić z polską husarią; huzarzy to oddziały wywodzące się z jazdy węgierskiej) i w bitwie pod Schöngrabern poznaje smak wojny. Zostając ranny w rękę. Następnie spotyka Borysa Drubeckiego, lecz mężczyźni zadają się obecnie sobą rozczarowani – obaj bardzo się zmienili. Mikołaj poznaje także księcia Andrzeja, którego obraża, jednak bardziej doświadczony mężczyzna odmawia mu pojedynku (byłaby to okazja dla Rostowa do zabłyśnięcia). Syn hrabiego Rostowa powraca do towarzyszy broni i planuje wykazać się w następnym starciu. W tym czasie zaprzyjaźnia się także z bezwzględnym Fiodorem Iwanowiczem Dołochowem.
Książę Andriej Bołkoński służył jako adiutant generała Kutuzowa – naczelnego dowódcy armii Imperium Rosyjskiego. Po kolejnych porażkach wojsko carskie zaczęło wycofywać się spod Brna do Ołomuńca. Mąż Elizy dostrzega pogarszające się morale oddziałów.
Tom II
Drugi tom powieści Lwa Tołstoja rozpoczyna się powrotem Mikołaja Rostowa do domu. Mężczyzna, witany przez rodzinę jako bohater, przywozi ze sobą Denisowa (przyjaciela z wojny, oficera należącego do oddziału pawłogradzkiego), który także spotyka się z powszechną sympatią. Syn hrabiego Rostowa przekonuje się o stałości uczuć Soni. Jednak matka – ze względu na coraz gorszą sytuację materialną rodziny – pragnie, by poślubił on Julię Kuragin. Mikołąj odmawia, gdyż znacznie bliższa jego sercu jest adoptowana kuzynka. Rywalem w walce o jej względy jest Dołochow, który nawet oświadcza się Soni. Ta, pomimo namów hrabiny, odrzuca jego propozycję, gdyż naprawdę kocha Mikołaja. Fiodor wkrótce namawia syna hrabiego do gry w karty. Ten przystaje na jego propozycję i przegrywa olbrzymią sumę. Denisow odkrywa, że jego uczucia kierują się w stronę siostry Mikołaja – Nataszy.
Hrabia Kirył Bezuchow umiera. Wielka fortuna spoczywa teraz w rękach Pierre’a, który nagle staje się bardzo pożądany na salonach (wcześniej sympatii nie zaskarbiły mu jego poglądy). Proponuje małżeństwo Helenie Kuragin (dużą rolę mają tutaj podszepty ludzi „zaufanych) – kobiecie będącej na językach arystokracji ze względu na podejrzenia o romans z własnym bratem. Małżeństwo to nie przynosi niestety bohaterowi szczęścia – w towarzystwie traktowany jest jako dziwak, a kobieta jawnie okazuje mu swoją niechęć mówiąc, że nigdy nie chce mieć z nim dzieci. Wkrótce Helena wdaje się w romans z Dołochowem, a śmiały mężczyzna obraża Bezuchowa publicznie. Dochodzi do pojedynku, w którym Pierre rani oponenta. Niebawem wyrzuca on z domu Helenę (staje się to przyczyną skandalu) i postanawia zmienić swoje życie. Zaczyna poszukiwać uniwersalnych wartości, wstępuje nawet do loży masońskiej. Dominującym pragnieniem staje się dla niego poprawa swojego życia.
Książę Andriej Bołkoński bierze udział w bitwie pod Austerlitz. W jej trakcie odnosi ciężką ranę i zostaje pojmany przez Francuzów. Ogarnia go poczucie bezsensu ludzkiej egzystencji. Po powrocie do zdrowia wraca on do domu, gdzie jest świadkiem śmierci rodzącej żony (dziecko – synek – trafia pod opiekę siostry księcia). Dopadły go niezwykle silne wyrzuty sumienia spowodowane faktem, iż nie traktował żony zbyt dobrze.
Niebawem Adrieja odwiedza Pierre – jego dawny przyjaciel. Oznajmia mężczyźnie, że jego największym marzeniem jest teraz poprawianie losu innych ludzi i pragnie poświęcić dla nich swoje życia – zamierza szerzyć edukację wśród chłopów. Andriej nie bardzo rozumie jego postępowanie i szczerze współczuje mu naiwności.
Helena – niewierna żona Bezuchina – błaga męża możliwość powrotu do domu. Ten przystaje na jej prośbę. Od teraz kobieta spotyka się z licznymi wyrazami współczucia, gdyż jej małżonek powszechnie uważany jest za dziwaka.
W domu Rostowów odbywa się bal. W jego trakcie Natasza zwraca uwagę Andrieja Bołkońskiego, który prędko jej się oświadcza. Młoda kobieta przyjmuje jego propozycję, chociaż przeciwni są temu jej rodzice. Niebawem poznaje ona jednak w operze Anatola Kuragina – brata żony Bezuchowa. Mężczyzna uwodzi ją i nakłania do odstąpienia od planów poślubienia Bołkońskiego. Natasza pisze więc list do siostry Andrieja, w którym powiadamia o swoich zamiarach. Następnie dowiaduje się od Bezuchowa, iż Anatol ma już żonę w Polsce, którą jednak postanowił opuścić.
Do Bołkońskiego dociera wiadomość o zerwaniu zaręczyn. Mężczyzna przyjmuje to chłodno i mówi Pierre’owi, że jego duma nie pozwala mu ponowić propozycji. Postanawia więc zerwać kontakty z Rostowami. Zawstydzona i rozczarowana Natasza postanawia otruć się arszenikiem. Kobieta zostaje uratowana, lecz jej stan zdrowia nie jest najlepszy.
Tom III
Natasza powoli odzyskuje zdrowie, w czym wielki udział mają Sonia oraz jej religijna odnowa. Po odbytych rekolekcjach siostra Mikołaja Rostowa postanawia zmienić swoje postępowanie. W tym samym czasie coraz głośniej słychać o rychłej konfrontacji wojsk rosyjskich z armią Napoleona. Młodszy brat Nataszy – Pietia – wymusza na rodzicach zgodę na dołączenie do armii.
Książę Andriej Bołkoński także nie pozostaje obojętny wobec rozgrywających się wydarzeń. Postanawia dołączyć do armii. Majątek w Łysych Górach znajduje się na szlaku wojennym, a w jego okolicy pojawia się coraz więcej francuskich maruderów. Przejęty tymi wydarzeniami stary książę Bołkoński umiera. W posiadłości zostaje sama Maria, która także poniosłaby niechybną śmierć, gdyby nie pomoc Mikołaja Rostowa. Matka mężczyzny przez pewien czas nalegała, by poślubił zamożną kobietę, lecz w jego sercu nadal najważniejsze miejsce zajmowała Sonia.
Trwają przygotowania do bitwy pod Borodino. Działaniom militarnym pragnie przyglądać się także Pierre Bezuchin, który przybywa w pobliże pola walki. Oglądając stanowiska artyleryjskie, znajduje się on w samym środku starcia. Udaje mu się ujść z życiem, lecz jest świadkiem wielu wstrząsających wydarzeń (np. amputacja nogi Anatola Kuragina). W końcu dochodzi do krwawej rzezi, a wojska rosyjskie, chcąc uniknąć znacznych strat, wycofują się. Armia Napoleona podąża w głąb Rosji, siejąc postrach wśród miejscowej ludności. Następnym celem jest Moskwa.
W rodzinie Rostowów zapanowała panika. Wszyscy mieszkańcy miasta musieli je opuścić, gdyż miało zostać podpalone, by uniemożliwić Francuzom zdobycie zapasów. Także hrabiostwo, oddawszy wcześniej część wozów żołnierzom, zmuszone było wyjechać. W trakcie ucieczki Natasza dowiedziała się, iż w transporcie rannych znajduje się Andriej Bołkoński. Potajemnie postanawia udać się do niego i przeprosić za swoje zachowanie.
Pierre Bezuchow decyduje się pozostać w swojej posiadłości. W czasie najazdu Francuzów ratuje małą dziewczynkę z pożaru i zaznajamia się z jednym z oficerów. Jednakże później dochodzi do bójki między nim i jednym z żołnierzy. W konsekwencji zostaje zatrzymany. W tym samym czasie Helena postanawia opuścić Pierre'a dla jednego z poznanych dostojników. W tym celu przechodzi nawet na katolicyzm. Bezuchin o wszystkim dowiaduje się drogą listowną. Dwa miesiące później dowie się on o śmierci żony, która nastąpi w wyniku nieudanej operacji.
Tom IV
Kiedy wojska francuskie opuszczają w końcu Moskwę, Pierre podejmuje się niemożliwej misji – postanawia zamordować Napoleona. Po nieudanej próbie trafia do aresztu, gdzie poznaje Platona Karatajewa – chłopa, który na stałe wpłynie na jego sposób postrzegania rzeczywistości. Bohater, choć zakuty w kajdany, po raz pierwszy czuje się naprawdę wolny. Wkrótce rosyjscy jeńcy zostają odbici przez jeden z oddziałów partyzanckich. Sytuacja armii francuskiej staje się coraz trudniejsza – brakuje jej zapasów i panuje okrutna zima. Zwiększa się też liczba dezercji.
W walkach ginie najmłodszy z Rostowów – Pietia. Wiadomość o tym dociera do jego rodziny, gdy znajdujący się pod opieką Nataszy Andriej Bołkoński jest bliski śmierci. Przebacza on kobiecie i dziękuje za jej troskę, po czym umiera. Młoda kobieta bardzo zaprzyjaźnia się z jego siostrą – Marią – i postanawia wyjechać z nią do Moskwy.
Bezuchow powraca do rodzinnego majątku, gdzie nadal pragnie wcielać w życie swoje poglądy dotyczące chłopów. Spotyka Nataszę, z którą połączy go poważna więź. Zamierza oświadczyć się kobiecie, lecz ze względu na żałobę kobiety po bracie odradza mu to Maria. Pierre udaje się do Petersburga.
Epilog
Rok 1813 przyniósł małżeństwo Bezuchowa z Nataszą. Mikołaj Rostow wraca do domu i musi spłacać długi, co nawet z pomocą Pierre’a okazuje się niezwykle trudne. Wkrótce mężczyzna zdaje sobie sprawę, że jego uczucie do Soni gaśnie, a coraz bardziej zażyłe stosunki łączą go z Marią Bołkońską. Wkrótce poślubia kobietę (co ratuje finanse rodziny) i wraz z nią wyjeżdża do Łysych Gór.
Mija kolejne siedem lat. Bohaterowie odnajdują szczęście w życiu rodzinnym – Pierre u boku nieco zaborczej Nataszy (mają czworo dzieci), Mikołaj przy Marii, z którą wychowuje własne potomstwo oraz syna Andrieja. Pewnego dnia do Bołkońskich przyjeżdżają Bezuchowie. Pierre próbuje nakłonić Mikołaja do wejścia w szeregi nowej organizacji; chodzi o dekabrystów, mających na celu wyzwolić chłopów, znieść sztuczne podziały społeczne oraz zaprowadzenie republiki. Rozmowę podsłuchuje syn nieżyjącego już Andrieja. Podejmuje decyzję, że kiedy już dorośnie, sam przystąpi dekabrystów.