 |
| Tomasz Mann (1937), fot. Carl van Vechten |
Biografia
Tomasz Mann – wybitny niemiecki prozaik, laureat literackiej nagrody Nobla – urodził się 6 czerwca 1875 roku w Lubece (Niemcy) jako drugi syn senatora Tomasza Johanna Manna i Julii da Silva Bruhns.
Po śmierci Tomasza Johanna (1891) wielodzietna rodzina Mannów znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Wdowa wraz z dziećmi przenosi się do Monachium. Po przeprowadzce młody Tomasz rozpoczyna pracę w firmie rachunkowej, jednocześnie udaje mu się dostać na studia uniwersyteckie (Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium), gdzie będzie zgłębiał m.in. historię, literaturę i ekonomię. Mann mieszka w Monachium w latach 1891-1933 (przez rok przebywa we Włoszech wraz ze starszym bratem – Heinrichem). Za początek jego kariery pisarskiej można uznać moment rozpoczęcia współpracy z niemieckim, satyrycznym magazynem „Simplicissimus”. W 1898 roku ukazuje się drukiem pierwsze opowiadanie Manna p.t.: „Mały pan Friedmann” („Der Kleine Herr Friedmann”).
W 1900 roku młody literat wydaje swoją pierwszą, wielką powieść, w której nawiązuje pośrednio do doświadczeń własnej rodziny. „Buddenbrookowie” to saga przedstawiająca dzieje życia starego, mieszczańskiego rodu. Książka przynosi pisarzowi wielki rozgłos. Pięć lat później Mann bierze ślub z Katią Pringsheim, pochodzącą z zamożnej rodziny żydowskich intelektualistów (małżeństwo doczeka się sześciorga dzieci – trzech córek i trzech synów). W 1924 roku ukazuje się „Czarodziejska góra”. Dzieło to, uważane za najwybitniejszą powieść Manna, przyczynia się do przyznania pisarzowi w 1929 roku literackiej nagrody Nobla. W tym samym roku pisarz rozpoczyna budowę letniej willi w miejscowości Nida na Litwie, gdzie przez kilka lat (m.in. 1930-32) będzie wypoczywał i tworzył swoje kolejne dzieła.
Po dojściu do władzy nazistów Mann decyduje się na wieloletnią emigrację. W 1933 roku wyjeżdża wraz z rodziną do Szwajcarii (Kusnacht niedaleko Zurychu). Trzy lata później przenosi się do Czechosłowacji. W 1939 roku wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych, gdzie m.in. przyjmie posadę wykładowcy na Uniwersytecie Princeton. W 1942 roku rodzina Manna przenosi się do Los Angeles (dwa lata później pisarz uzyskuje amerykańskie obywatelstwo). Mann wielokrotnie podróżuje do Europy, odwiedza też ojczyznę, ale nigdy nie powróci do niej na stałe. W 1952 roku rodzina pisarza powraca ponownie do Szwajcarii. Tomasz Mann umiera 12 sierpnia 1955 roku w Zurychu. Zostaje pochowany w miejscowości Kilchberg.
Charakterystyka twórczości
Tomasz Mann debiutował jako pisarz w latach 1894 – 1895 kilkoma opowiadaniami, które niemal natychmiast osiągnęły dużą popularność wśród czytelników. Prozaik pod wpływem przychylnych opinii postanowił porzucić plany pracy dziennikarskiej i w pełni poświęcić się twórczości literackiej. Jego pierwsza, ważna powieść ukazała się w roku 1901. Był to utwór pt. „Buddenbrookowie”, wielka saga przedstawiająca dzieje kilku pokoleń mieszczańskiej rodziny na szerokim tle społeczno-obyczajowym ówczesnej Europy. Powieść ta zapewniła młodemu pisarzowi trwałe miejsce nie tylko w historii literatury niemieckiej, ale także światowej. Mann stał się apologetą niemieckiego mieszczaństwa, w którym dostrzegał twórcze możliwości i szanse na przyszły rozwój. Następną powieścią pisarza była „Królewska wysokość” (1902). W kolejnych latach Mann tworzył nowele i opowiadania: „Tristan” (1903), „Tonio Kroger” (1903), „Śmierć w Wenecji” (1913). To ostatnie stanowi historię poważanego pisarza, który dla homoerotycznej fascynacji młodym chłopcem poświęca swoje uświęcone zasady.
Po I wojnie światowej ukazało się największe dzieło Manna, „Czarodziejska góra” (1924), za którą w 1929 roku pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla. W powieści tej Mann posługując się metaforą choroby, przedstawił problem wielkiego kryzysu kultury europejskiej. Akcja utworu rozgrywa się na przestrzeni 7 lat w sanatorium dla gruźlików, w Davos. Pisarz pokazał proces duchowo-intelektualnego dojrzewania głównego bohatera, Hansa Castropa, który podczas pobytu w sanatorium ma okazję zetknąć się niemal ze wszystkimi prądami umysłowymi epoki. O jego duszę, niczym w średniowiecznym moralitecie, walczą liberał Settembrini i zwolennik totalitarnego porządku Naphta. Powieść kończy się wybuchem I wojny światowej stanowiącym symboliczny koniec starego ładu świata.
W latach 30. i 40. powstała z kolei wielka biblijna tetralogia: „Józef i jego bracia” (1933 – 1943), w której Mann uruchomił struktury uniwersalnego mitu i kulturowego archetypu, tworząc opowieść o historii ludzkości. W 1930 roku ukazała się nowela „Mario i czarodziej”, w której twórca przewidział skutki rodzącego się faszyzmu. Bardzo ważną rolę w twórczości pisarza odgrywały inspiracje twórczością Goethego. Ich owocem były powieści takie, jak „Lotta w Weimarze” (1939), „Doktor Faustus” (1947), „Jak powstał doktor Faustus. Powieść o powieści” (1949). Ostatnie wielkie dzieła epickie Manna to „Wybraniec” (1951) i „Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla” (1954).
Twórca pisywał również rozprawy polityczne i eseje literackie np. „Fryderyk i Wielka Koalicja” (1915), „Rozważania człowieka apolitycznego” (1918), „O republice niemieckiej” (1922), „Goethe jako reprezentant epoki mieszczańskiej” (1932), „Cierpienia i wielkość mistrzów” (1935), „Państwo niemieckie i naród niemiecki” (1954), „Moja epoka” (1950).
Najważniejsze dzieła:
1897 – „Klaun”, „Mała Lizzy”
1899 – „Mały pan Friedmann”
1901 – „Buddenbrookowie”
1902 – „Gladius Dei”
1903 – „Tonio Kröger”, „Tristan”
1908 – „Anegdota”
1909 – „Królewska Wysokość”
1912 – „Śmierć w Wenecji”
1918 – „Rozważania człowieka apolitycznego”, „Człowiek i jego pies”
1924 – „Czarodziejska góra”
1930 – „Mario i czarodziej”
1933 – „Józef i jego bracia”
1939 – „Lotta w Weimarze”
1947 – „Doktor Faustus”
1951 – „Wybraniec”