|
Antoni Słonimski |
Biografia
Antoni Słonimski urodził się w 1895 r. w Warszawie, w rodzinie zasymilowanych Żydów. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych i w pierwszym okresie działalności artystycznej tworzył grafikę, malarstwo i rysunek satyryczny. Jako poeta Słonimski debiutował w czasopiśmie „Złoty Róg” w 1913 roku, zaś jego pierwszy tom poetycki „Sonety” ukazał się w roku 1918. Twórca był jedną z najważniejszych osobowości artystycznych polskiego dwudziestolecia.
Istotnym nurtem jego działalności były kabaret i satyra, stąd współpracował z pismem „Pro Arte et Studio” oraz współtworzył kabaret Pod Picadorem. Należał do założycieli grupy poetyckiej „Skamander” (1920). Jako redaktor był związany z periodykiem „Wiadomości Literackie” (dział recenzji teatralnych i felietonów). Oprócz tego współpracował z „Cyrulikiem Warszawskim” i „Kurierem Polski”.
W 1934 roku Słonimski ożenił się z Janiną Konarską, popularną malarką i rzeźbiarką. Po wybuchu wojny małżeństwo emigrowało do Francji, a potem do Anglii, gdzie pisarz pracował jako redaktor „Nowej Polski”, a w latach 1946 – 1948 kierował Sekcją Literatury UNESCO. Również w Londynie pracował jako dyrektor Instytutu Kultury Polskiej (z ramienia PRL).
W 1951 roku poeta wrócił do Polski. Od 1956 roku do 1959 r. pełnił funkcję prezesa ZLP. W późniejszym okresie Słonimski zajmował opozycyjne stanowisko wobec komunistycznych władz i angażował się w kolejne inicjatywy zmian. Zmarł w Warszawie, wskutek obrażeń po wypadku samochodowym, w 1976 roku.
Charakterystyka twórczości
Twórczość Słonimskiego wyrasta z jego zaangażowania w działalność grupy poetyckiej Skamander. Poeta należał do jej współzałożycieli i wybitnych osobowości. Pierwszym wydanym tomem poetyckim były „Sonety” (1918), w których doszła do głosu silna fascynacja francuskim parnasizmem. Rangę naczelnego problemu twórczości zyskiwała tu zatem sama sztuka i metody jej uprawiania. Podmiot tego zbioru to wyrafinowany artysta słowa.
Z drugiej strony, jak zaznacza Jerzy Kwiatkowski, niemal od początku zarysowała się w poezji Słonimskiego tendencja ekspresjonistyczna. Jej wyrazem stał się słynny poemat „Czarna wiosna” (1919), w którym ekspresjonizm twórcy wiąże się z poetyką satyryczną i polityczną problematyką. Poeta w tym utworze dał wyraz swojej skrajnie pacyfistycznej postawie i zakwestionował wszelkie historyczno-narodowe powinności literatury. Kolejne tomy poetyckie Słonimskiego to „Parada” (1920), „Godzina poezji” (1923), „Droga na Wschód” (1924), „Z dalekiej podróży” (1926), w których ważną rolę odgrywa stylizacja na język romantyzmu (np. wiersz „Smutno mi Boże”).
W latach 20. poetyka Słonimskiego charakteryzowała się dużym zróżnicowaniem. Twórca sięgał zarówno po gatunki wysokie (zwłaszcza odę), ale również krótkie, żartobliwe epigramaty i prozaiczny, codzienny język. Równie obszerne było zróżnicowanie problematyki owych wierszy. Poetę zajmowały bowiem zjawiska takie, jak pacyfizm, ojczyzna, poezja, sport, nauka czy miłość. Najważniejszy leitmotiv tej poezji to jednak temat ludzkości jako wielkiej wspólnoty. Pod koniec lat 20. pojawił się w poezji Słonimskiego ciemny, katastroficzny ton. W 1928 roku wydał poemat „Oko w oko”, w którym doszło do głosu przeczucie nadchodzącej wojny. W 1935 roku pojawił się zaś zbiór „Okno bez krat”, gdzie widać bezsilny, gorzki protest przeciwko zbliżającej się wojennej katastrofie.
Twórczość dramatyczna i prozatorska
Oprócz twórczości poetyckiej Słonimski pisał również dramaty, często o charakterze satyry politycznej. Jego słynne dzieła dramatyczne z okresu dwudziestolecia to: „Wieża Babel” (1927), „Murzyn warszawski” (1928), „Lekarz bezdomny” (1930) i „Rodzina” (1933). W dwóch ostatnich doszły do głosu lęki przed dwoma wielkimi totalitaryzmami: faszyzmem i komunizmem. W tonie katastroficznym utrzymane były również powieści science-fiction Słonimskiego: „Torpeda czasu” (1924) i „Dwa końce świata” (1937). W pierwszej z nich można odnaleźć problematykę społeczną, natomiast w drugiej pojawia się znacząca postać Retlicha (anagram Hitlera) – wroga wszelkiego piękna, wprowadzającego totalitarny porządek.
Twórczość wojenna i powojenna
W czasie II wojny światowej, w Londynie ukazało się tomy poezji Słonimskiego: „Alarm” (1940), „Popiół i wiatr” (1942), „Wiek klęski. Wiersze z lat 1939-1945” (1945), w których poeta niejako „na gorąco” zawarł grozę wojennego kataklizmu. Po wojnie zaś już w Warszawie zostały wydane „Liryki” (1958), „Wiersze 1958 – 1963”, „138 wierszy”, „Wiersze” (1974). Pisarz był również autorem wielu felietonów o tematyce artystycznej, teatralnej i filmowej oraz tekstów publicystycznych. Oprócz pism kulturalno-literackich („Twórczość”, „Nowa Kultura”, „Przegląd Kulturalny”) od 1971 r. stale pisywał w „Tygodniku Powszechnym”.
Najważniejsze utwory i ich opracowania