 |
Julian Tuwim, zdjęcie ok.1950 roku
|
Biografia
Julian Tuwim urodził się w 1894 roku w Łodzi w zasymilowanej rodzinie narodowości żydowskiej. Młodzieńcze lata pisarza były związane właśnie z Łodzią, jednak już w 1916 roku poeta przeniósł się do Warszawy. W stolicy Tuwim podjął studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim.
Jako poeta debiutował w 1913 roku na łamach „Kuriera Warszawskiego”, zaś w 1918 roku ukazał się jego pierwszy samodzielny zbiór poetycki. Tuwim był silnie związany ze środowiskiem satyryków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni literackiej „Pod Picadorem”, a następnie pracował jako kierownik kabaretów Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski. Ponadto współpracował z pismami satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski” i „Szpilki”.
Jako literat Tuwim należał do grupy poetyckiej Skamander, której zresztą był współzałożycielem, współpracował również z „Wiadomościami Literackimi”. W 1919 roku poeta ożenił się ze Stefanią Marchew, która w ówczesnym środowisku artystycznym uchodziła za jedną z najpiękniejszych kobiet. Z jej powodu Tuwim musiał nawet zakończyć przyjaźń z Kazimierzem Wierzyńskim, śmiertelnie zakochanym w małżonce autora „Wiosny”.
Po wybuchu II wojny światowej poeta wraz z żoną wyjechał przez Rumunię i Francję do Brazylii, a stamtąd wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. W Nowym Jorku związał się ze środowiskiem lewicowym Oskara Langego. Z powodu swoich politycznych sympatii mógł więc powrócić do Polski w 1946 roku. W oczach nowej, komunistycznej władzy Tuwim wypadał bardzo dobrze, często więc angażowano go do pisania okolicznościowych utworów.
Poeta uzyskał wiele prestiżowych nagród i wyróżnień, między innymi Nagrodę Państwową I stopnia w 1951 roku. Sam Tuwim w komunistycznej Polsce zajmował się głównie twórczością przekładową. Zmarł w 1953 roku w Zakopanem.
Charakterystyka twórczości
Lata 20.
Pierwsze wystąpienie poetyckie Tuwima zostało okrzyknięte przez Aleksandra Brucknera najważniejszym wydarzeniem literackim od czasu wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza. Jak w wypadku większości poetów dwudziestolecia międzywojennego, w twórczości tego autora widać wyraźną cezurę pomiędzy okresem lat 20. i 30. Ponadto, jak zaznacza Jerzy Kwiatkowski, od debiutu autora, który przypadł na 1918 r. (tom „Czyhając na Boga”) do 1929 r. mamy do czynienia w tej poezji z kilkukrotną przemianą.
Pierwsze trzy książki poetyckie Tuwima (oprócz wymienionego: „Sokrates tańczący” 1920, „Siódma jesień” 1922) stanowią wyraz fascynacji życiem i jego sensualną naturą. W odniesieniu do tego okresu mówi się o dionizyjskości autora, jego dytyrambicznej poetyce i sakralizacji sztuki słowa. Urok egzystencji ma tu jednak dwojakie oblicze: z jednej strony wspaniałe i płodne, z drugiej podszyte śmiercią. Sama poezja jest pojmowana przez twórcę jako objawienie samego Boga, a jej rola polega na jednoczeniu rodzaju ludzkiego. Z drugiej strony Tuwim prezentuje akcenty naturalistyczne, jak w słynnym poemacie „Wiosna”. Poezja tego okresu współgra oczywiście z programem Skamandra, czyli z fascynacją codziennością. W wersji Tuwima oznacza to nie tylko kolokwialny język i prozaizację poetyckich rekwizytów, ale także kreację poety jako zwykłego człowieka, jednego z tłumu.
Kolejne tomy poetyckie wydane w latach 20.: „Wierszy tom czwarty” (1923) i „Słowa we krwi” (1926) i „Rzecz czarnoleska” (1929) przynoszą z kolei dojrzałą twórczość Tuwima, którą zwykle określa się mianem klasycznej. Na szczególne wyróżnienie zasługuje tu cykl „Słopiewni” ze zbioru „Wierszy tom czwarty” , w którym doszła do głosu lingwistyczna pasja poety. Autor objawił się tu jako wybitny znawca słowa, a także niestrudzony poszukiwacz jego ukrytych sensów, zwłaszcza znaczeń pierwotnych – prasłowiańskich.
Z kolei od zbioru „Słowa we krwi” następuje u Tuwima pogłębienie funkcji języka, który oprócz roli rozrywkowej zdradza niemal sakralne konotacje. Słowo w pełni odpowiada tu „ciału”, a więc rzeczywistości namacalnej.
Lata 30.
W latach 30. nastąpiło u Tuwima, jak u wszystkich Skamandrytów, „ściemnienie” tonacji emocjonalnej. Z tego okresu pochodzą dwa wspaniałe tomy poezji: „Biblia cygańska” i „Treść gorejąca”. Wiersze te zdradzają metafizyczny niepokój twórcy, a ponadto można w nich odnaleźć swoiste fobie autora, zwłaszcza lęk przed bezosobowym tłumem. Remedium na bezsens istnienia okazuje się u Tuwima natura, stąd wspaniały poemat „Zieleń” z tomu „Treść gorejąca”. Późne lata 30. to oczywiście okres wulgarnych antysemickich ataków na poetę, stąd jego twórczość pełna jest wewnętrznych dysonansów, zostaje podszyta poczuciem pustki oraz rozczarowania światem i ludźmi.
Inne dziedziny twórczości
W latach 20. i 30. Tuwim zajmował się nie tylko poezją. Autor interesował się okultyzmem, czego owocem były książki takie, jak „Czary i czarty polskie” lub „Czarna msza”. Ponadto Tuwim wiele tłumaczył, głównie z literatury rosyjskiej (np. „Lutnia Puszkina”) oraz tworzył wspaniałe wiersze dla dzieci, np. „Lokomotywa”, „Ptasie radio”, „Słoń Trąbalski”.
Okres wojenny i powojenny
W czasie wojny, na emigracji w USA Tuwim współpracował najpierw z „Wiadomościami Politycznymi i Literackimi”, a potem z „Nową Polską” i „Robotnikiem”. Z okresu wojennego pochodzi I tom poematu dygresyjnego „Kwiaty polskie” (1949), natomiast kolejne powojenne tomy to „Pegaz dęba, czyli panoptikum poetyckie”, „Piórem i piórkiem” (1951), a także zbiór dla dzieci „Rzepka” (1952).
Najważniejsze utwory i ich opracowania