Seweryna Szmaglewska |
Seweryna Szmaglewska przyszła na świat 11 lutego 1916 r. w Przygłowie, wiosce mieszczącej się niedaleko Piotrkowa Trybunalskiego. Jej ojciec – Antoni – był sekretarzem tamtejszego urzędu gminnego, matka – Pelagia (z domu Bystrońska) – zajmowała się domem.
Już od najmłodszych lat przyszła literatka odznaczała się wielkimi zdolnościami. Często organizowała dziecięce zabawy w gronie rówieśników, lecz największą przyjemność czerpała z korzystania z biblioteczki należącej do jej ojca. Chętnie chodziła także do wiejskiej szkółki.
Po ukończeniu dwuklasowej szkoły podstawowej wyruszyła do Piotrkowa, gdzie kontynuowała edukację w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim im. Królowej Jadwigi. W tym czasie straciła najpierw matkę, później ojca. Przygarnęła ją do siebie wychowawczyni – Aleksandra Matusiakowa, którą w swoich wspomnieniach nazywała „matką”.
W 1936 r. Seweryna Szmaglewska zdała maturę, a rok później rozpoczęła proces zdobywania wiedzy w warszawskim Studium Społeczno-Oświatowym Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Kształciła się w kierunku pedagogiczno-psychologicznym.
Po wybuchu II wojny światowej Szmaglewska powróciła do Piotrkowa, gdzie pracowała jako ratowniczka w Szpitalu Św. Trójcy. Uczyła także w konspiracyjnych klasach. W roku 1942 (18 lipca) została aresztowana przez gestapo na ul. Słowackiego. Przetransportowano ją do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Dnia 18 stycznia 1945 r. udało się jej uciec z transportu (w czasie marszu śmierci) do obozu Gross-Rosen.
Gdy Seweryna Szmaglewska powróciła do Piotrkowa Trybunalskiego, zaczęła pisać „Dymy nad Birkenau” – wstrząsającą relację z pobytu w nazistowskim lagrze. W czasie procesów norymberskich (20 listopada 1945 r. do 1 października 1946 r.) jej dzieło zostało włączone w poczet dowodów, a sama autorka złożyła zeznania.
Później pisarka osiadła w Łodzi, a następnie w Krakowie, gdzie studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim nauki społeczne, po czym powróciła do Łodzi. Od roku 1946 była w związku małżeńskim z architektem – Witoldem Wiśniewskim. Para doczekała się dwojga dzieci.
Seweryna Szmaglewska nie tylko poświęciła swoje życie literaturze i kształceniu kolejnych pokoleń. Wielokrotnie uczestniczyła w akcjach społecznych (np. zbieranie funduszy na Szpital Zdrowia Dziecka i Matki w Łodzi). Od 1957r . zamieszkała w Warszawie. Wciąż tworzyła i nadal mocno angażowała się w życie społeczne.
Autorka „Dymów nad Birkenau” zmarła 7 sierpnia 1992 r. w Warszawie.
Seweryna Szmaglewska - charakterystyka twórczości
Debiut literacki Seweryny Szmaglewskiej miał miejsce w 1933 r. na łamach „Głosu Trybunalskiego”. Prawdziwy rozgłos przyniosły jej jednak „Dymy nad Birkenau” (1945) – autobiograficzna opowieść o pobycie w obozie Auschwitz-Birkenau. Dzieło uznane zostało za wyjątkowe ze względu na walory literackie oraz wielką wartość faktograficzną. Warto zaznaczyć, iż w 1946 r. książkę Szmaglewskiej zaliczono do dowodów przeciw nazistom (dokonał tego Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze), co najdobitniej podkreśla rolę informacji znajdujących się w dziele.
Za swego rodzaju kontynuację „Dymów nad Birkenau” można uznać dzieło „Zapowiada się piękny dzień” (1960). Jest to jednak utwór znacznie różniący się od poprzedniego emocjonalnie. Tutaj obraz ludzkiego wyniszczenia zastąpiony zostaje optymizmem, który towarzyszy ludziom opuszczającym mury nazistowskiego lagru. Jednak powrót w rodzinne strony nie zawsze okazywał się powodem do radości – na niektórych czekały bardzo przykre wiadomości.
Do tematyki obozowej nawiązuje także „Krzyk wiatru” (1965), który opisuje bunt więźniów mający miejsce jesienią 1944 r. Z kolei powrót do czasów procesów norymberskich stanowi dzieło „Niewinni w Norymberdze”.
Twórczość Szmaglewskiej nie dotyka wyłącznie tematyki wojennej i obozowej. W „Prostej drodze Łukasza” (1955) przeniosła się ona do swojej małej ojczyzny. Olbrzymią poczytnością, przede wszystkim wśród młodych ludzi, cieszyła się książka Szmaglewskiej zatytułowana „Czarne stopy” (1960). Opowieść o barwnych i ciekawych przygodach harcerzy prędko zyskała wielką popularność. W 1973 r. ukazała się jej kontynuacja – „Nowy ślad czarnych stóp”.