 |
| Władysław Broniewski |
Władysław Broniewski urodził się 17 grudnia 1897 r. w Płocku. Pochodził z rodziny inteligenckiej, która miała szlacheckie korzenie. Jego ojciec – Antoni Broniewski – pracował w banku jako kasjer. Kiedy przyszły poeta miał 5 lat, mężczyzna zmarł. Chwilowo rodziną opiekował się dziadek będący notariuszem – Antoni Lubowidzki. Gdy trzy lata później umarł i on, utrzymanie rodziny wzięły na swoje barki kobiety. Zofia z Lubowidzkich – matka Władysława – założyła stancję dla dziewcząt, a babcia – Jadwiga Lubowidzka – dawała lekcje gry na fortepianie (uczyła także wnuka).
W rodzinie Broniewskiego niezwykle ważną rolę odgrywały tradycje narodowe. Jego dziadek od strony ojca walczył w powstaniu listopadowym, a dwóch braci babki zginęło w powstaniu styczniowym. Już od najmłodszych Władysław lat poznawał więc najtrudniejsze karty historii Polski, która wciąż pozostawała pod zaborami.
Przyszły poeta był uczniem Gimnazjum Polskiego w Płocku. Nauka nie sprawiała mu większych problemów, lecz zachowanie chłopca pozostawiało nieco do życzenia. Niesforny Władek cieszył się wielką sympatią kolegów i poświęcał wiele czasu na działanie w organizacjach niepodległościowych. Szybko jego wielką fascynacją stała się literatura – Broniewski szczególnie cenił poezję romantyków.
W trakcie nauki w gimnazjum Władysław Broniewski stał się jednym ze współzałożycieli tajnej drużyny skautów. W 1912 r. dołączył do sekcji „Strzelca”. W dodatku był głównym redaktorem szkolnego pisma „Młodzi idą” (sam tworzył większość tekstów, publikował w nim także swoje młodzieńcze wiersze, bardzo wyraźnie nacechowane patriotyzmem).
W 1915 r. Broniewski dołączył do Legionów Piłsudskiego. Brał udział m.in. w bitwie pod Jastkowem. W czasie „kryzysu przysięgowego” został internowany w obozie, po zwolnieniu przystąpił do matury. Następnie zapisał się na Uniwersytet Warszawski, wciąż pozostając konspiracji.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Broniewski prędko zaczął wątpić w drogę obraną przez Piłsudskiego. Zbliżył się więc do lewicy rewolucyjnej. Nawiązywał kontakty z najważniejszymi jej przedstawicielami, redagował „Jednodniówkę Akademicką”.
W 1923 r. przyszły autor tomu „Bagnet na broń” został sekretarzem tygodnika „Nowa Kultura”. Dwa lata później wydał pierwszy zbiór poezji swego autorstwa pt.: „Wiatraki”. W tym okresie zajmował się także organizowaniem działalności półlegalnego teatru robotniczego.
Wkrótce Broniewski został sekretarzem redakcji „Wiadomości Literackich” – pisma cieszącego się wielką sławą – jednak nie otrzymywał tam wysokiej pensji. Od 1926 r. był żonaty z Jadwigą z Kunigów. Od tego czasu zaczął zajmować się także przekładami, które były znacznie bardziej dochodowe.
Od 1929 r. Władysław Broniewski stał się współtwórcą „Miesięcznika Literackiego”. W dwudziestym numerze pisma podjęte zostały niewygodne tematy polityczne (opisano torturowanie więźniów w Łucku), za co redakcja została aresztowana. Poeta spędził w więzieniu dwa miesiące, lecz ułaskawiono go dzięki wstawiennictwu Bolesława Wieniawa-Długoszewskiego (adiutanta marszałka Piłsudskiego).
Kolejne lata życia Władysława Broniewskiego upłynęły pod znakiem wzmożonej twórczości literackiej – tworzył teksty publicystyczne, przekładał, wydał czwarty w swoim dorobku tom wierszy („Krzyk ostateczny”, 1938 r.).
W 1939 r. w obliczu zagrożenia inwazją niemiecką Broniewski opublikował wiersz „Bagnet na broń”. Dołączył do wojska jako ochotnik. Przydzielono go do Ośrodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarażu. Tym sposobem, zanim wyruszył do walki, był świadkiem najazdu na Polskę Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Poeta nie mógł się z tym pogodzić (sam przecież sympatyzował z komunizmem), co znalazło odbicie w jego późniejszej twórczości.
W grudniu 1939 r. Władysław Broniewski przebywał we Lwowie. Sprowadził tam swoją nową partnerkę – Marię Zarębińską – oraz jej córkę. Nieco wcześniej poeta podpisał oświadczenie pisarzy polskich witające przyłączenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej. Zaczął publikować w polskojęzycznej wersji „Czerwonego Sztandaru”. Szybko okazało się jednak, iż nie identyfikuje się z prezentowanymi tam poglądami. Przede wszystkim niepokoił go brak sprawy polskiej na łamach gazety. Starał się nawet opublikować wiersz „Żołnierz polski”, lecz nie dopuściła do tego cenzura.
Dnia 24 stycznia 1940 r. Władysław Broniewski i inni przedstawiciele polskiej inteligencji zostali aresztowani przez NKWD w lwowskiej restauracji. Jako oficjalny powód podano motywy kryminalne. W więzieniu na Łubiance poeta spędził trzynaście miesięcy, nie dał się jednak złamać i nie rozpoczął współpracy z radziecką policją polityczną. Później przetransportowano go Ałma-Aty (przez Saratów). Z więzienia zwolniono Broniewskiego ostatecznie 7 sierpnia 1941 r. (na mocy układu Sikorski – Majski).
Po wyjściu na wolność Broniewski przez krótki czas pracował w mieszczącej się w Kujbyszewie ambasadzie. W 1942 r. podążył wraz z polskimi oddziałami do Iranu. Następnie zatrzymał się w Palestynie. Do Polski wrócił w 1945 r., choć z wahaniem, gdyż będąc poza granicami kraju opublikował kilka antysowieckich wierszy.
Powróciwszy do ojczyzny, Władysław Broniewski zaangażował się w tworzenie nowej rzeczywistości. Nie był jednak zupełnie bezkrytyczny wobec komunistycznych władz. Gdy Bierut zaproponował mu napisanie nowego hymnu, wręczył mu kartkę ze słowami „Mazurka Dąbrowskiego”.
Władysław Broniewski zmarł 10 lutego 1962 r., a przyczyną jego zgonu był rak krtani.
Władysław Broniewski - charakterystyka twórczości
Twórczość Władysława Broniewskiego była niezwykle zróżnicowana. Początkowo autor pozostawał pod silnym wpływem romantyzmu i ideologii lewicowych. W 1925 r. we współpracy ze Stanisławem Standem i Witoldem Wandurskim opublikował „Trzy salwy” – manifest poetów proletariackich.
Pierwszy tom Broniewskiego pt.: „Wiatraki” (1925 r., wydany na krótko przed „Trzema salwami”) cechował się liryzmem i miał buntowniczą wymową. Kolejny zbiór – „Dymy nad miastem” – w dużej mierze odwoływał się do tradycji romantycznych. Podejmował także tematy proletariackie i polityczne („Czerwony sztandar”, „Na śmierć rewolucjonisty”). Już wtedy silnie uwidaczniał się indywidualny i osobisty pierwiastek liryki Broniewskiego („Oczy”, „Srebrne i czarne”).
Rok 1932 przyniósł kolejny tom Broniewskiego – „Troska i pieśń”. Zbiór spotkał się z bardzo ciepłym przyjęciem czytelników i zebrał wiele przychylnych recenzji. Niezwykle doceniano kunszt artystyczny tej poezji. Wciąż pojawiał się w wierszach Broniewskiego motyw buntu, a twórca odsłaniał swoją niezwykle silną wrażliwość społeczną. Poruszał przede wszystkim problem silnej niesprawiedliwości, akcentując wszelkie nierówności i nadużycia. Językowo łączył środki charakterystyczne dla romantyzmu i słownictwo potoczne.
Następny tom – „Krzyk ostateczny” – w dużej mierze odzwierciedlał powszechne niepokoje polityczne. Odbicie znalazły w nim także problemy osobiste poety (rozpad pierwszego małżeństwa). W 1939 r., a więc rok po „Krzyku ostatecznym”, Broniewski opublikował jeden ze swoich najbardziej znanych utworów pt.: „Bagnet na broń”, którego głównym celem było zagrzanie do boju i propagowanie odważnej, nieugiętej postawy wobec wroga. Wiersz ten nadał tytuł tomowi opublikowanemu w 1943 r. w Jerozolimie. Poświęcony był on głównie tematom wojennym. Wspomniana zostaje w nim klęska Polski, jednocześnie poeta zaznaczał silną wiarę w ostateczne zwycięstwo. W tym czasie Broniewski opublikował także kilka utworów antysowieckich.
Po wojnie twórczość Władysława Broniewskiego przez pewien czas podporządkowana była tematom politycznym i wiodącej ideologii, później podążył on w stronę liryki bardzo osobistej. Szczególnie nacechowane prywatnymi przeżyciami były utwory nawiązujące do przedwczesnej śmierci jego córki – Anki.
Poezja Władysława Broniewskiego często określana jest mianem rewolucyjnej. Przedstawiona w niej wizja artysty traktuje go jako bojownika o lepsze jutro, obrońcę sprawiedliwości i zasad ideowych. Pojawiały się w niej także liczne motywy patriotyczne, co szczególnie zintensyfikowało się po upadku ojczyzny i ataku ZSRR na tereny Polski.
Z drugiej strony, wiersze twórcy „Bagnetu na broń” często utrzymane są w niezwykle intymnym i prywatnym tonie. Jeśli chodzi o poetykę, można określić ją jako bliską Skamandrowi i w dużej mierze inspirowaną romantyzmem.
Najważniejsze utwory i ich opracowania
- Bagnet na broń
- Żołnierz polski
- Co mi tam troski
- Ballady i romanse
- Anka - cykl wierszy
- Krzyk ostateczny