Władysław Broniewski „Żołnierz polski” - analiza
„Żołnierz polski” Władysława Broniewskiego ukazał się w tomie „Bagnet na broń”, który został wydany w 1943 r. na terenie Palestyny. Wiersz napisany został jako reakcja na klęskę w kampanii wrześniowej oraz podsumowanie bolesnych losów żołnierstwa, ale również narodu, polskiego.
Utwór składa się z jedenastu dystychów – dwuwierszy o parzystym układzie rymów. Ilość sylab w poszczególnych wersach nie jest równa, jednak dominują te liczące po osiem i dziewięć.
Środki stylistyczne użyte w utworze służą wykreowaniu smutnego krajobrazu klęski – wizji bolesnej, pełnej cierpienia. Pojawiają się tutaj epitety (np. „obolałe nogi”, „smutno szumisz” itp.) oraz łatwe do rozszyfrowania metafory (np. „skargę brzozową” i „dom” – jako mieszkanie i ojczyzna) oraz personifikacja („brzozo - płaczko”). Język utworu nie jest skomplikowany – Broniewski postawił na jasność komunikatu i czytelną, bezpośrednią emocjonalność.
Władysław Broniewski „Żołnierz polski” - interpretacja
Bohaterem lirycznym utworu jest bezimienny żołnierz – jeden z wielu, którzy walczyli w obronie ojczyzny. Teraz idzie powoli, ze spuszczoną głową, być może ciążącą od nadmiaru doświadczonych cierpień i widzianych okrucieństw.
Podmiot liryczny przybliża historię żołnierza. Jego pułk został rozbity pod Rawą, lecz on nadal walczył, dając z siebie wszystko w imię kraju. Dysproporcja pomiędzy wrogimi siłami była jednak za duża – żołnierz polski „szedł z bagnetem na czołgi żelazne”. Pod Warszawą „dał ostatni wystrzał”, „(...) potem szedł. Przez ruiny. Przez zgliszcza”. Jego dom (Polskę) podpalili Niemcy, jednak nie miał on już broni, aby się zemścić.
Ciężki los żołnierza opłakuje także przyroda. Podmiot liryczny przywołuje „brzozę – płaczkę” (brzoza - symbol polskości), pod którą usiadł bohater liryczny. Natura – związana z tą ziemią od wieków, będąca świadkiem dziejowych wzlotów i upadków – lituje się nad tułaczą dolą obrońcy ojczyzny, oferując mu choćby pozorne schronienie. Przegrany nie ma niczego – pozbawiono go możliwości zemsty, broni, „orła na czapce”, domu.
Poprzez zastosowanie dystychu, Broniewski nawiązuje do poezji klasycznej, w której motywy żałobne realizowano właśnie poprzez dystych elegijny. W ten sposób spotęgowane zostaje wrażenie dojmującej klęski, jaka dotknęła wszystkich rodaków, a którą w wierszu uosabia żołnierz. Po upadku ojczyzny Polacy skazani są oni na okrutny los bezdomnych na „ziemi-matce”. Nie mogą nawet pomścić krzywd, jeszcze raz stanąć do boju. Są bezradni.