W całej twórczości Stefana Żeromskiego można odnaleźć silne inspiracje romantyzmem. Jest tak również w ostatniej powieści pisarza, „Przedwiośnie”. Czy jednak główną postać tej książki, Cezarego Barykę można uznać za bohatera romantycznego?
Niespełniony kochanek
Z pewnością romantyczną cechą konstrukcji bohatera jest jego nieszczęśliwe uczucie do Laury Kościenieckiej. Jak wiadomo, miłość, która nie może znaleźć spełnienia z powodu twardych praw rzeczywistości (przyczyny społeczne i materialne), stanowi podstawowy wyróżnik romantycznej biografii. Mimo że Laura wychodzi za swojego narzeczonego, wyznaje Cezaremu miłość. Rozmowa ta jest prawdziwym wstrząsem dla Baryki i stanowi jedną z przyczyn jego desperackiego kroku przyłączenia się do komunistycznego marszu na Belweder.
Outsider dojrzewający do patriotyzmu
Baryka podobnie jak bohaterowie romantyczni przechodzi długą drogę zanim staje się prawdziwym patriotą. Tożsamość narodowa nie jest dla niego czymś oczywistym. W Polsce czuje się jak ktoś obcy, przybywający z zupełnie innego świata. Bohater przechodzi jednak wyraźną wewnętrzną metamorfozę. Zżywa się z polskim krajobrazem i odczuwa solidarność z poznanymi ludźmi. W Polsce buduje związki oparte na przyjaźni i miłości. Decyduje się również walczyć z bronią w ręku w obronie kraju przed bolszewikami.
Idealista poświęcający się dla sprawy
Jednocześnie Baryka jest wielkim idealistą. Rozentuzjazmowany opowieścią ojca o wspaniałych szklanych domach, ma nadzieję zobaczyć je w Polsce. Kiedy w Chłodku zauważa nędzę chłopów, budzi się w nim ogromny sprzeciw wobec ludzkiej niedoli i postanawia opuścić majątek Wielosławskich. Bohater uważa bowiem, że nie można w obliczu takiej biedy pławić się w zbytkach i udawać, że niedola innych nie istnieje. Cecha ta przypomina Judymowski imperatyw odpowiedzialności etycznej.
Buntownik
Być może najbardziej romantyczną cechą Baryki jest jednak jego buntownicza natura. Ujawnia się ona już w Baku, kiedy jako nastoletni chłopiec, rzuca się na nauczyciela, a potem fascynuje go ideologia bolszewickiej rewolucji. W Polsce Baryka buntuje się przeciw opieszałości i nieudolności rządu. Odważnie spiera się z Szymonem Gajowcem i wytyka mu brak realnego programu naprawy kraju. Jednocześnie Cezary jest świadomy ideologicznej manipulacji, jakiej dopuszczają się komuniści. Tajne zebranie, na które zabiera go Antoni Lulek nie zmienia jego poglądów. Jego decyzja uczestnictwa w demonstracji komunistów jest jednak aktem całkowitej desperacji i niezgody na zastaną rzeczywistość.
Wnioski
Cezary Baryka ma zatem wiele znamion osobowości romantycznej. Należy pamiętać, że to właśnie romantyzm stworzył wielki mit rewolucji, jako czynu, który może odmienić oblicze świata. Takiego przecież czynu pragnie bohater, kiedy mówi do Gajowca: „Polsce na gwałt trzeba wielkiej idei”. Pozostaje więc Baryka do końca idealistą wierzącym w możliwość urzeczywistnienia historii o szklanych domach. Z drugiej strony nie jest to wielki indywidualista, który chce przejąć „rząd dusz” i stanąć na czele tłumu. Baryka to bohater, który nie tworzy historii, ale sam jest przez nią determinowany.