Powieść polityczno-społeczna
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest przede wszystkim powieścią polityczną. Stanowi refleksję nad młodą polską państwowością, która po 123 latach niewoli wreszcie powróciła na mapę Europy. Pisarz dostrzega w rzeczywistości początku lat 20. poważne niedoskonałości i wskazuje na istniejące zagrożenia dla nowo powstałej demokracji. Na przykładzie losów Cezarego Baryki Żeromski konfrontuje idealne marzenie o Polsce z jej realnym obliczem.
Bohater jako człowiek dorastający poza krajem, obarczony doświadczeniem rewolucji październikowej, przyjeżdża do Warszawy pełen najwspanialszych wyobrażeń o cywilizacji szklanych domów. Tymczasem zastaje zacofanie, ubóstwo i skrajną niesprawiedliwość społeczną. Wady te są szczególnie widoczne dla Baryki, ponieważ jest on niejako człowiekiem „z zewnątrz”. Ludziom znajdującym się u władzy, jak Szymon Gajowiec, trudno odmówić patriotyzmu, jednak ich program działania jest zbyt opieszały. Powzięte reformy, zwłaszcza ustawa agrarna nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W kraju szaleje bezrobocie, drożyzna i spekulacja. Społeczeństwo jest skrajnie rozwarstwione: z jednej strony zamożne ziemiaństwo stanowiące relikt porządku feudalnego, z drugiej wiejska i miejska biedota żyjąca w warunkach uwłaczających ludzkiej godności.
Baryka, podobnie zatem jak wielu przedstawicieli jego pokolenia pragnie wielkiej zmiany. W rozmowie z Gajowcem Cezary mówi wyraźnie: „Polsce potrzeba na gwałt wielkiej idei”. Tymczasem nieudolne rządy nie mają nic do zaproponowania młodym, ambitnym ludziom. W takich warunkach rodzą się nastroje radykalne, pojawia się widmo rewolucji, przed którą ostrzega Żeromski w ostatniej scenie powieści.
Powieść inicjacyjna
Jednocześnie „Przedwiośnie” jest powieścią inicjacyjną, przedstawiającą szeroko rozumiane dojrzewanie głównego bohatera. Chodzi tu zatem o dojrzewanie biologiczne, inicjację erotyczną, ale też dojrzewanie intelektualne, duchowe i społeczne. Baryka wychowany w dostatnim, kochającym domu, nagle zostaje wrzucony w bezwzględną rzeczywistość rewolucji. Obserwacja ludobójstwa, śmierć rodziców, a następnie konfrontacja marzeń o Polsce z jej realnym kształtem stanowią główne etapy inicjacji Cezarego. Bohater uczy się myśleć o świecie samodzielnie, dorasta do prawdziwej miłości, a także dojrzewa do bycia Polakiem. Inicjacja głównego bohatera to zatem powolne kształtowanie się tożsamości psycho-społecznej, ale również narodowej.
Co więcej, konwencja Bildungsroman jest również trafną ramą dla problematyki społeczno-politycznej, ponieważ przedmiotem książki jest również dojrzewanie Polski tuż po odzyskaniu niepodległości. Współgra z tym tytuł „Przedwiośnie” oznaczający dojrzewanie do prawdziwej wiosny, a więc odrodzenia.