Utopia to przedstawienie jakiegoś idealnego ustroju, społeczności, w której rządzi sprawiedliwość, równość i solidarność – również w formie literackiej. Projekty takie powstawały już w starożytności (np. „Państwo” Platona), a sam termin pochodzi z XVI wieku, gdy powstało dzieło Tomasza Morusa zatytułowane właśnie „Utopia”.
Gatunek ten zyskał sporą popularność w epoce oświecenia, ponieważ doskonale nadawał się do celów dydaktycznych.
Ukazanie idealnego ustroju często służyło krytyce aktualnych stosunków społecznych. Taki zabieg zastosował np. Ignacy Krasicki w swojej powieści pt.: „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Utwór składa się z trzech części – najpierw autor przedstawia młodość swojego bohatera, sposób jego wychowania, który przynosi młodemu człowiekowi więcej szkód niż pożytków. Następnie Mikołaj trafia na wyspę Nipu, czyli do owego idealnego świata, gdzie odnajduje swoją prawdziwą naturę. W ten sposób„naprawiony” wraca do polskiej rzeczywistości. Właśnie ta konfrontacja ma ukazać niedostatki organizacji politycznej i społecznej Rzeczypospolitej.
Jedną z najbardziej znanych utopii jest powieść Jonathana Swifta pt.: „Podróże Guliwera” , będąca raczej satyrą na ludzkie słabości
