 |
| Michael Van der Gucht, Daniel Defoe - portret |
Daniel Defoe urodził się w 1660 roku w rodzinie kupieckiej. Dorastał w Londynie w dzielnicy Stoke Newington. Jego właściwie nazwisko brzmiało Foe, Daniel dodał do niego arystokratyczny przyimek „de-” i w takiej formie używał go jako literackiego pseudonimu.
Początkowo kontynuował tradycje rodzinne i zajmował się handlem. Jednocześnie pociągało go dziennikarstwo. Już w młodym wieku publikował pierwsze reportaże i szkice publicystyczne o tematyce politycznej, religijnej i psychologicznej. W 1684 roku poślubił Mary Tuffley, córkę zamożnego kupca, która wniosła mu znaczny posag. Z tego małżeństwa przyszło na świat ośmioro dzieci.
Defoe był bliskim sojusznikiem Wilhelma III i jego tajnym agentem. Kiedy po śmierci królowej Anny do władzy doszli wigowie, Defoe kontynuował swoją pracę wywiadowczą na rzecz nowego rządu. W 1703 roku ukazał się jego pamflet: „Najlepszy sposób na odszczepieńców” („The Shortest Way with Dissenters”), który poskutkował jego aresztowaniem. Broszura wydana anonimowo była skierowana przeciwko wysokim urzędnikom kościelnym z ramienia torysów, jednak szybko odkryto, kto jest jej autorem i za karę w 1703 roku Defoe został przykuty do pręgierza. Po trzech dniach twórcę przewieziono do więzienia Newgate. Został uwolniony dzięki kaucji wpłaconej przez hrabiego Roberta Mortimera, który piastował urząd ministra. W zamian Defoe publikował w czasopiśmie „A Review of the Affairs of France” artykuły popierające władzę torysów.
Zmarł w 1731 r. w Londynie, pochowany został w Bunhill Fields.
Twórczość Daniela Defoe
Defoe uważany jest za prekursora nowożytnej powieści angielskiej. Jego dorobek jest wyjątkowo bogaty i obejmuje ponad 500 książek, broszur i artykułów. Defoe był płodnym dziennikarzem i zręcznym pamflecistą, do historii literatury przeszedł jednak głównie za sprawą „Przypadków Robinsona Crusoe”.
Jego najsłynniejsza powieść została wydana w 1719 roku. Przedstawia ona liczne podróże i wieloletni pobyt bohatera na bezludnej wyspie. Utwór został zainspirowany prawdziwą historią szkockiego rozbitka i na taki był stylizowany przez użycie formy pamiętnika. Powieść zyskała ogromną popularność i zapoczątkowała nowy typ powieści – tzw. robinsonadę, kontynuowaną później m.in. przez: Jonathana Swifta („Podróże Guliwera”), Juliusza Verne'a („Tajemnicza wyspa”, „Szkoła Robinsonów”).
W 1722 roku pisarz wydał „Dziennik roku zarazy” („A Journal of the Plague Year”) przedstawiający wydarzenia roku 1665, kiedy to Londyn zmagał się z zarazą dżumy. Defoe posłużył się suchym, reporterskim stylem narracji, by uwypuklić ogrom tragedii. Dzieło to stało się inspiracją m.in. dla Alberta Camusa („Dżuma”) i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego („Inny świat”).
Zupełnie inne stylistycznie są jego powieści „Fortunne i niefortunne przypadki sławetnej Moll Flanders” (1722) oraz „Roxana, czyli Szczęśliwa kochanka”. Oba utwory bliskie są konwencji biograficznej powieści łotrzykowskiej.
Ważnym dziełem dla rozwoju angielskiej literatury są „Przygody kapitana Singeltona”, stanowiące prototyp powieści przygodowej.
Powieści Daniela Defoe mają charakter dydaktyczny, ukazują potrzebę moralności w życiu człowieka. Silni, uczciwi, pracowici odnoszą zwycięstwo. Robinson Crusoe jest przykładem idealnego purytanina, pracowitego i pobożnego, który dzięki sile woli i wierze w Boga pokonuje najgorsze przeciwności losu. Z kolei Moll Flanders to ladacznica i złodziejka, które odbywa jednak pokutę za swoje winy i zostaje zrehabilitowana.