Wolter - biografia i poglądy

Właściwie François-Marie Arouet, francuski pisarz, dramaturg, filozof i historyk. Urodzony 21 listopada 1694 roku w Paryżu jako ostatnie dziecko bogatego notariusza. W 1704 roku rozpoczął edukację w kolegium jezuickim w Paryżu, a po jego ukończeniu bardzo szybko zyskał niezależność finansową dzięki rozmaitym funkcjom pełnionym w urzędach i przy dworze królewskim.

W 1717 roku został uwięziony w Bastylii jako podejrzany o autorstwo pamfletów przeciwko regentowi Filipowi II Orleańskiemu. Napisał wtedy swój pierwszy dramat pt. „Edyp” (już pod pseudonimem Voltaire), który został wydany po jego uwolnieniu w 1718 roku i cieszył się sporym powodzeniem. Pisarz został ponownie uwięziony w 1726 roku w wyniku konfliktu z pewnym znakomicie ustosunkowanym Paryżaninem, a po opuszczeniu twierdzy udał się na przymusową emigrację do Anglii. Zachwycił się jej liberalnym ustrojem i charakterem życia społecznego, studiował teorie Newtona, poglądy filozoficzne Johna Locke'a i rozprawy historiozoficzne Henry'ego St. Johna, które to dzieła zaowocowały refleksją zawartą w „Listach filozoficznych”, wydanych najpierw po angielsku, a dopiero później po francusku.

Po powrocie do Francji związał się z markizą Émilie du Châtelet, wybitną matematyczką, podjął również starania o odzyskanie łask na dworze w Wersalu. Został nadwornym historiografem, a ostatecznie w 1746 roku przyjęto go do Akademii Francuskiej. Jego trudny charakter doprowadził wkrótce do konfliktu, wobec czego Voltaire w 1750 roku przeniósł się na dwór króla Prus, Fryderyka II Wielkiego, jednak i stąd został oddalony po trzech latach. W 1755 roku przeniósł się do Genewy, popadając z kolei w konflikt z kalwińskimi pastorami, którzy wytykali niemoralność jego utworów dramatycznych.

W 1758 roku Voltaire osiadł w Ferney niedaleko Genewy, okazując się znakomitym gospodarzem – rozbudował podupadły mająteczek w kilkutysięczną, dostatnią wieś, w której odwiedzali go artyści, uczeni, arystokraci i dyplomaci z całej Francji. 30 marca 1778 roku powrócił do rodzinnego Paryż, witany entuzjastycznie przez tłumy, dla których stał się symbolem szykującej się rewolucji. Zmarł 30 maja 1778 roku, a rząd rewolucyjny uroczyście przeniósł jego zwłoki do Pantenonu, gdzie spoczęły obok sarkofagu Jana Jakuba Rousseau.

Poglądy filozoficzne Woltera

Poglądy filozoficzne Woltera cechuje sceptycyzm, krytycyzm i racjonalizm. Jego postawę określa się jako „wojujący humanizm”. Za Johnem Lockiem głosił on, że to doświadczenie kształtuje poznanie. Podkreślał indywidualizm jednostki i jej aktywną rolę w kształtowaniu własnego losu. Człowiek jako istota rozumna jest odpowiedzialny za swoje życie – powinien kształtować je zgodnie ze swoją wolą, korzystając z osiągnięć wiedzy i techniki.

Wolter uważał, że cnota rozumiana jako skłonność ku dobru wynika z potrzeb człowieka i interesu społecznego.

Negował optymistyczną wizję świata głoszoną przez Leibniza, widać to szczególnie wyraźnie w „Kandydzie”. Wolter dostrzegał w świecie wiele zła i miał krytyczne nastawienie do rzeczywistości.

Poglądy religijne Woltera

Wolter sprzeciwiał się dogmatyzmowi religijnemu. Tradycyjne wierzenia uważał za pełne przesądów i nieracjonalne. Postulował oświecony deizm, religię opartą na logice i rozumie, będącą stróżem moralności. Zdecydowanie odrzucał koncepcję osobowego boga, dobrego stwórcy czy karzącego sędziego. Negował autentyczność Pisma Świętego, m.in. Pięcioksięgu Mojżesza i ksiąg Samuela.

Do katolicyzmu miał stosunek wręcz wrogi, jako że była to religia panująca we Francji, a duchowni katoliccy mieli znaczne wpływy w kręgach rządzących. Był zwolennikiem rozdziału Kościoła od państwa. Wolter szczególnie nienawidził fanatyzmu religijnego podsycanego przez księży walczących z innymi wyznaniami. Choć sam nie był zwolennikiem żadnej religii objawionej, głosił potrzebę tolerancji. Jednocześnie był też przeciwnikiem ateizmu.

Działalność Woltera

Wolter był członkiem Akademii Francuskiej, brał też udział w pracach nad „Encyklopedią, albo Słownikiem rozumowanym nauk, sztuk i rzemiosł”.

Napisał wiele pamfletów politycznych. Za głoszone w nich poglądy był dwukrotnie więziony w Bastylii.

Jako człowiek walczący o tolerancję religijną, w 1762 r. zaangażował się w obronę Jana Calasnata oskarżanego przez katolickich księży. Później stawał też w obronie Pierra-Paula Sirvena i La Barre'a Montbailiego, widząc w ich oskarżeniu niebezpieczne przejawy fanatyzmu religijnego.

Twórczość Woltera

Tragedie: „Edyp”, „Zaira”, „Alzyra”, „Fanatyzm, czyli Mahomet”, „Meropa”, „Brutus”

Poematy: „Dziewica orleańska”

Epopeja: „Henriada”

Dzieła historyczne: „Historia Karola XII”, „Wiek Ludwika XIV”, „Szkice o obyczajach”

Powiastki filozoficzne: „Kandyd, czyli optymizm”, „Mikromegas”, „Tak toczy się światek”, „Zadig”, „Prostaczek”

Inne: „Listy filozoficzne”, „Rozprawa o Newtonie”, „Słownik filozoficzny”, „Traktat o tolerancji”

François-Marie Arouet, znany jako Voltaire