 |
| Johann Gottlieb Becker, Portret Ignacego Krasickiego |
Biografia
Ten najwybitniejszy przedstawiciel klasycyzmu w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku był równocześnie poetą, powieściopisarzem, publicystą, epistolografem, encyklopedystą i komediopisarzem.
Krasicki urodził się w 1735 roku. Pochodził ze zubożałej rodziny magnackiej z Dubiecka nad Sanem. Ukończył lwowskie kolegium jezuickie i został duchownym. W 1751 roku wstąpił do stołecznego seminarium księży misjonarzy. Wcześnie stracił ojca, dlatego też sam musiał szukać źródeł dochodów i koneksji. W tym celu sporo podróżował i odwiedzał znane i ważne osobistości. Wygłaszając kazania, w czasie uroczystości kościelnych, błyszczał erudycją. Jego osobisty urok wywierał niemałe wrażenie w magnackich kręgach towarzyskich – głównie reprezentujących orientację saską. Po uzyskaniu święceń kapłańskich w 1759 roku otrzymał koadiuturę opactwa cysterskiego. Dwa lata studiował w Rzymie, a po śmierci Augusta III został sekretarzem prymasa Władysława Łubieńskiego. Przychylność nowego władcy zapewniła mu szybką karierę. Razem z Adamem Kazimierzem Czartoryskim w 1765 roku opracował program „Monitora” a następnie został jego redaktorem. Rok później (1766) Krasicki otrzymał koadiuturę biskupstwa warmińskiego z siedzibą w Lidzbarku Pomorskim (Heilsbergu), co łączyło się z posiadaniem godności senatora Rzeczpospolitej, a także prezydenta Ziem Pruskich. Po pierwszym rozbiorze Polski Krasicki został poddanym króla pruskiego Fryderyka II. W 1795 roku został biskupem gnieźnieńskim.
Krasicki od połowy lat siedemdziesiątych publikował w stołecznej oficynie Michała Grölla. Część swych utworów sygnował kryptonimem X.B.W. (Książę Biskup Warmiński). W 1774 roku w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” ukazał się „Hymn do miłości ojczyzny”, rok później wydano „Myszeidos”. W 1776 ukazała się pierwsza polska powieść edukacyjna - „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”, w kolejnych latach powieść traktat „Pan Podstoli” (t.1 1778, t.2 1784)., „Monachomachia” (1778), „Bajki i przypowieści” (1779), pierwsza część „Satyr” (1779), „Historia” (1779), poemat heroikomiczny „Wojna chocimska” (1780), „Antymonachomachia” (1780), komedie „Solenizant” i „Łgarz” (1780), drugi tom „Pana Podstolego” (1784), pierwsza polska encyklopedia o zakroju uniwersalnym „Zbiór potrzebniejszych wiadomości porządkiem alfabetu ułożonych” (t.1-2 wyd. 1781-1783).
Krasicki zmarł w 1801 roku.
Twórczość Ignacego Krasickiego
Ignacy Krasicki należy do grona najwybitniejszych polskich pisarzy klasycystycznych. Zadebiutował późno, bo w wieku niemal 40 lat, „Hymnem do miłości Ojczyzny” odczytanym podczas jednego z obiadów czwartkowych. Był już wówczas biskupem i pełnił ważną rolę na królewskim dworze. Jego twórczość jest bogata pod względem tematycznym i gatunkowym. Okazał się mistrzem epigramatycznej bajki i twórcą nowoczesnej polskiej powieści.
Twórczość Krasickiego charakteryzuje się przede wszystkim dydaktyzmem, bardzo często w ujęciu komicznym. „Uczyć bawiąc” – to naczelna zasada, jaka przyświecała wybitemu poecie. W jego dorobku znajdują się: bajki, satyry, poematy heroikomiczne, powieści i inne utwory.
Wśród bajek Krasickiego znajdziemy wiele utworów przełożonych z Ezopa i innych dawnych bajkopisarzy. Poeta nadał im wyjątkową formę, posiadał bowiem zdolność zwięzłego i celnego ujmowania problemów. Wiele bajek to utwory zaledwie czterowersowe, mające zarysowaną akcję i trafną puentę.
Satyry zostały zebrane w dwóch zbiorach i stanowią ważny dokument epoki, przedstawiający stan ówczesnego społeczeństwa. Pod piórem Krasickiego znany od starożytności gatunek przeżył swój rozkwit, poeta wprowadzał do swoich satyr ironię i błyskotliwe maksymy, posługiwał się wyszukaną konstrukcją i kontrastowymi zestawieniami.
Ważnym gatunkiem w jego dorobku okazał się poemat heroikomiczny, łączący formalne cechy epopei z błahym i komicznym tematem. Krasicki napisał najpierw „Myszeidos pieśni X”, opowiadającą o walce kotów z myszami, a później – zachęcony sukcesem „Myszeidy” – stworzył „Monachomachię”, czyli opowieść o walce dwóch zakonów. Będąc duchownym wolał wydać ją anonimowo. Utwór, jak można było się spodziewać, wywołał oburzenie w kręgach kościelnych. Wówczas poeta napisał „Antymonachomachię”, z pozoru tylko odwołującą wcześniejsze zarzuty pod adresem kleru. Jako autor poematów heroikomicznych Krasicki potwierdził swoją zdolność do łączenia ostrej krytyki z dużą dawką humoru. Nic dziwnego, że dzieła cieszyły się dużym zainteresowaniem odbiorców.
Biskup warmiński był jednak nie tylko poetą. Do najważniejszych jego prac prozatorskich należy pierwsza polska powieść nowożytna pt.: „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Utwór ma sprawiać wrażenie autentycznych zapisków polskiego szlachcica. W rzeczywistości jest to utopia, zawierająca opis idealnego społeczeństwa. Wątek wzorowego szlachcica został przez autora rozwinięty w kolejnej powieści pt.: „Pan Podstoli”.
Ignacy Krasicki był zwolennikiem obozu reformatorskiego. Wiele z jego utworów ma wymowę polityczną. „Myszeida” stanowi odwzorowanie stosunków panujących na królewskim dworze. „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” to krytyka polskiego systemu sprawowania rządów. W satyrze „Do króla” Krasicki wprost określa i odpiera zarzuty, jakie szlachta stawiała swojemu elekcyjnemu władcy. Ponadto, w satyrach krytycznie obrazował twórca polskie społeczeństwo, zarzucając szlachcie prywatę i zaniedbywanie obowiązków obywatelskich.
W bajkach i satyrach Krasicki często piętnował ludzkie wady. Wyśmiewał słabość do alkoholu i hazardu, chciwość i rozrzutność, konserwatyzm i nadmierne podążanie za modą, kpił z pochlebców i ich ofiar, a nade wszystko – obnażał głupotę.
W dorobku Krasickiego znajdują się także prace z zakresu homiletyki, teologii i heraldyki. Był jednym z autorów „Monitora” i wydawcą własnej gazety „Co Tydzień”.