Geneza „Ody do młodości”
„Oda do młodości” powstała w roku 1820, gdy Adam Mickiewicz działał już w środowisku filomackim. Podejmując tematyką wyczerpania się oświeceniowego porządku świata i podkreślając siłę młodego pokolenia, jego witalność i świeżość, wiersz stanowi zapowiedź przełomu romantycznego, jest wierszem programowym nowej epoki. Ze względu na sytuację polityczną nie ukazał się on oficjalnie, ale krążył w odpisach. Uznawany był za poetycką zachętę do podjęcia działań w walce o niepodległość ojczyzny. Po raz pierwszy odę wydrukowano w 1827 roku, bez wiedzy Mickiewicza.
Sytuacja liryczna w „Odzie do młodości”
Podmiot liryczny wygłasza w wierszu monolog. W pierwszej części utworu adresatami są zamiennie młodość (liczne apostrofy do młodości) oraz pojedynczy odbiorca (czwarta strofa). W części wiersza adresat staje się zbiorowy – „Młodzi przyjaciele”.
Podmiot liryczny różni się wyraźnie swoim spojrzeniem na świat od adresatów tekstu – patrzy on na rzeczywistość w sposób szerszy, dostrzega więcej, na ludzkość i świat zdaje się patrzyć z góry, z uprzywilejowanej pozycji; jest jakby wyniesiony ponad wszystko to, co opisuje.
Podmiot liryczny stara się namówić przyjaciół, aby przyjęli jego sposób patrzenia na rzeczywistość i wcielili w życie wyznawane przez niego idee.
Motywy w „Odzie do młodości”
Motyw młodości
Młodość to motyw przewodni wiersza Mickiewicza – ukazana została ona utworze jako wartość napędzajaca wszelkie kreatywne działania, zmierzające do stworzenia nowej rzeczywistości, opartej na nowych ideałach. To ona daje siłę, zapał i determinuje młodych do podejmowania walki z ustalonym porządkiem „obszaru gnuśności”, w jakim żyją i który propagują starzy
Młodość dodaje skrzydeł, wynosi ponad przeciętność i ułatwia jasne widzenie – młodzi są kimś wyjątkowym, przedstawicielami nowej epoki, ludźmi z szerszymi – od przedstawicieli racjonalnego, pełnego twardych zasad oświecenia – horyzontami.
Motyw konfliktu pokoleniowego
Konflikt pokoleniowy nakreślony został przez Mickiewicza bardzo wyraźnie. „Starzy” reprezentują materializm i oświeceniowe idee, natomiast młodzi są zwolennikami nowych, romantycznych pomysłów, dawny porządek uznając za ograniczający, gnuśny i egoistyczny. Sami są idealistami. Uważają, że zwyciężą swoim zapałem, młodością oraz wspólnym działaniem.
Motyw artysty
W utworze pojawia się motyw poety-ptaka, który wznosi się ponad świat i ludzi, co symbolizuje jego otwartość, kreatywność, twórczy potencjał. Poeta w romantyzmie znajdować będzie na uprzywilejowanej pozycji nie tylko jako „rządca” ludzkich dusz, ale też jako jednostka niezwykła, której udało się wyzwolić z ograniczeń społecznych i kulturowych.