Okoliczności powstania
Mickiewicz pisywał bajki w różnych okresach swojej twórczości, choć generalnie uważa się, że swoistą cezurą były tu lata 30. po powstaniu listopadowym, kiedy autora zaczęły zajmować tylko i wyłącznie kwestie narodowe. Można więc powiedzieć, że bajki są raczej charakterystyczne dla początków drogi artystycznej wieszcza. Warto też pamiętać, że bajka nie jest w romantyzmie gatunkiem szczególnie popularnym, kojarzy się bowiem z klasycystycznym prądem w sztuce.
Jeżeli chodzi o Mickiewicza, warsztat poetycki szkolił on u mistrzów oświecenia i pewne cechy tej poetyki przejawiają się w całej jego twórczości. Znajdują one wyraz chociażby w dbałości o poetycką formę sonetów (gatunku wymagającego dużej dyscypliny twórczej). Z drugiej strony bajka jest też gatunkiem związanym z folklorem i ludowością, dlatego nic dziwnego, że forma ta zainteresowała Mickiewicza. Co ciekawe, autor wprowadzał bajki do swoich wielkich dzieł, takich jak III część „Dziadów” (bajka Żegoty) i „Pan Tadeusz” (opowieść o Doweyce i Domeyce).
Literatura dydaktyczna
Bajki Mickiewicza, podobnie jak jego poprzedników mieszczą się w obrębie literatury dydaktycznej. Najważniejszą płaszczyzną tej formy jest zatem przekazanie określonej nauki moralnej. Mickiewicz nawiązywał do różnych wzorców literackich. Można bowiem odnaleźć u niego dość szeroko reprezentowaną bajkę zwierzęcą w stylu Ezopa, ale też nie stroni on od bajki, której realia zostały osadzone w świecie ludzkim, jak np. „Przyjaciele”. W pierwszej odmianie gatunku zwierzęta reprezentują oczywiście określone postawy człowieka, pełnią więc funkcję alegoryczną. Ważnym składnikiem bajki jest morał, który może pojawić się na początku lub na końcu utworu i który stanowi klucz interpretacyjny do znaczenia opowieści.
Najważniejsze motywy bajek Mickiewicza
Motyw przyjaźni – „Przyjaciele”
Motyw wolności – „Pies i wilk”
Motyw sprytu – „Lis i kozioł”
Motyw głupoty – „Lis i kozioł”
Motyw tchórzostwa – „Zając i żaba”