Powieść - definicja, cechy, przykłady

Powieść stanowi najważniejszy gatunek nowożytnej epiki sformułowany na podstawach starożytnego eposu i późniejszego romansu. Jej nadrzędnym założeniem jest obrazowanie konkretnych aspektów obiektywnej rzeczywistości z perspektywy subiektywnego narratora relacjonującego ludzkie doświadczenia lub – w zależności od konwencji – emocje wykreowanych przez siebie bohaterów.

Świat przedstawiony powieści realizuje się na płaszczyźnie fabuły, która najczęściej ma charakter zamknięty, ogranicza się do określonego czasu i przestrzeni (nawet jeśli wartości te nie mają realnego odnośnika) i zostaje opowiedziana poprzez akcję – najczęściej rozbudowaną i wielowątkową; na fabułę składają się również relacje „świata wewnętrznego” bohaterów – ich przemyślenia, wnioski wynikające z bieżących wydarzeń, decyzje i ich sposób oddziaływania na świat przedstawiony. Równoległym elementem konstrukcyjnym powieści jest narracja, w ramach której rozróżniamy trzy typy:

1. auktorialną – ze wszechwiedzącym narratorem w trzeciej osobie liczby pojedynczej;
2. personalną – z narratorem w pierwszej lub trzeciej osobie liczby pojedynczej, posługującym się subiektywną perspektywą w opisie wydarzeń;
3. neutralną – z narratorem ukrywającym się za opisywanymi wydarzeniami, nie dodającym żadnych komentarzy do biernie obserwowanej rzeczywistości.

Za szczytowy okres rozwoju powieści uznaje się końcówkę XIX wieku, która przyniosła gigantyczne osiągnięcia w postaci cyklów Honore de Balzaca („Komedia ludzka”) i Marcela Prousta („W poszukiwaniu straconego czasu”), jak i arcypowieści Fiodora Dostojewskiego i Lwa Tołstoja. Na gruncie polskim najwybitniejszym powieściopisarzem tamtego okresu okazał się Bolesław Prus.

Gatunek zaczął jednak kształtować się o wiele wcześniej, wywodząc się m.in. z takich form, jak pamiętnik – forma niezwykle popularna w literaturze staropolskiej – dlatego w pewnym sensie za barokowego reprezentanta powieści na gruncie rodzimej literatury możemy uznać m.in. Jana Chryzostoma Paska jako autora „Pamiętników”. Wspomnieć należy również o dziele Jana Potockiego pt. „Rękopis znaleziony w Saragossie”, stworzonym w konwencji powieści szkatułkowej.

Solidne podwaliny pod nowożytną powieść położyła także popularna w XVII wieku w Hiszpanii pikareska (powieść łotrzykowska), która najdoskonalszą realizację znalazła w utworach „Guzmán de Alfarache” Mateo Alemána i „Żywot młodzika niepoczciwego” Francisca de Quevedo. Zapewne czerpał z nich inspirację Miguel de Cervantes tworząc „Don Kichota” uznawanego za największe osiągnięcie barokowej prozy, o kształcie wyraźnie przypominającym już współczesną powieść.

Polecamy również:

  • Sonet (włoski i francuski) - definicja, cechy, przykłady

    Sonet to gatunek poetycki charakteryzujący się kunsztowną kompozycją. Wiersz składa się z czternastu wersów zgrupowanych w cztery strofy: dwa tetrastychy i dwie tercyny. Zwrotki czterowersowe mają charakter opisowy, zaś trzywersowe – refleksyjny. Pierwsza strofa przedstawia temat utworu, druga odnosi... Więcej »

  • Carmen figuratum - definicja, cechy, przykłady

    Carmen figuratum jest formą liryczną o układzie graficznym naśladującym kształt przedmiotu, który ma opisywać. Gatunek ten posiadał rozmaite odmiany, stąd też wielość jego alternatywnych określeń: wiersz obrazkowy, wiersz figuralny, emblem verse, shaped poem, czy technopegnion. Poprzez zestawienie formy... Więcej »

  • Emblemat - definicja, cechy, przykłady

    Emblemat jest gatunkiem łączącym formę plastyczną z literaturą, powstałym i cieszącym się największą popularnością w XVI i XVII wieku. Składa się on zawsze z formy graficznej (ryciny, obrazka) przedstawiającego scenę alegoryczną, która opatrzona jest dwoma elementami literackimi: inskrypcją (sentencją)... Więcej »

  • Erotyk - definicja, cechy, przykłady

    Erotyk jest utworem lirycznym o tematyce miłosnej – źródłosłów dla nazwy gatunku stanowi greckie wyrażenie „erôtikós” oznaczające miłość zmysłową. Podmiotem lirycznym był tu człowiek zakochany, często nieszczęśliwie, kierujący wypowiedź do obiektu swoich uczuć w formie... Więcej »

  • List jako gatunek literacki - definicja, cechy, przykłady

    List jest jednym z najstarszych gatunków literackich, eksploatowanym na szeroką skalę w starożytności, zmodyfikowanym w Biblii i stale obecnym w późniejszych epokach bądź to jako samodzielna forma wypowiedzi, bądź jako element wpleciony w szerszą narrację. W sensie ogólnym stanowi on pisemną... Więcej »

Komentarze (2)
Wynik działania 5 + 5 =
Szymon
2020-12-08 21:09:22
ok
Magdas08
2020-04-06 14:52:48
Bardzo pomocne , dzięki :3
Ostatnio komentowane
ss
• 2025-02-04 15:03:47
W planie wydarzeń punkt 1 i 2 powinny być zamienione miejscami.
• 2025-01-29 19:30:27
Jest tu zawarte wiele niezbędnych oraz interesujących informacji o twórcy i artyście jakim...
• 2025-01-26 10:13:01
To ja ola
• 2025-01-20 14:10:30
bardzo się przyda na ściągi na kartkówki
• 2025-01-16 13:41:59