Daniel Naborowski - biografia i twórczość

Daniel Naborowski przyszedł na świat w Krakowie w roku 1573, pobierając początkowe nauki prawdopodobnie w miejscowym kolegium jezuickim, choć rodzina pozostawała wierna wyznaniu kalwińskiemu. W 1590 roku wyjechał na studia do Wittembergi, zaś od 1593 roku rozpoczął studia medyczne w Bazylei, zakończone uzyskaniem tytułu doktora w roku 1595. Udał się wtedy do Orleanu, by rozpocząć tam kolejne studia, tym razem na wydziale prawa, gdzie został wybrany przez kolegów na stanowisko asesora nacji germańskiej; swoje studia kontynuował od 1596 roku w Strasburgu, gdzie otrzymał powołanie na stanowisko nauczyciela języków obcych dla przebywającego tam ówcześnie księcia Janusza Radziwiłła.

Po powrocie z podróży do Włoch w 1602 roku książę zatrudnił Naborowskiego na stałe na swoim dworze w charakterze nadwornego poety i sekretarza, pełniącego również – w zależności od potrzeb – rolę lekarza. Jako towarzysz Radziwiłła artysta odbył podróże do Niemiec, Szwajcarii, Anglii, Francji i Włoch, w późniejszym zaś okresie kontynuował wojaże po całej Europie już jako książęcy dyplomata. Po śmierci księcia Janusza Naborowski przeniósł się na dwór jego przyrodniego brata Krzysztofa, uzyskując nominację na marszałka w 1633 roku; rozpoczął jednocześnie bardzo owocny pod względem towarzysko-artystycznym okres swojego życia – bywał wówczas na dworze biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza, gdzie poznał m.in. poetę Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Jego doskonałym stosunkom z przedstawicielami ideologii kontrreformacyjnej nie przeszkadzał w żaden sposób fakt, iż Naborowski nie porzucił nigdy religii kalwińskiej i czynnie praktykował ją również w czasach służby u Radziwiłłów. W 1637 roku poeta przeniósł się wraz z rodziną do Wilna, by objąć urząd sędziego grodzkiego; tutaj zmarł jesienią 1640 roku.

Pierwszym zachowanym utworem Naborowskiego jest łaciński wiersz okolicznościowy wpisany do sztambucha Daniela Cramera, uniwersyteckiego kolegi z czasów studiów medycznych w Bazylei. W tym okresie powstały też dwie łacińskojęzyczne rozprawy: „De temperamentis” (1593) i „De venenis” (1594), artysta z zapałem rozpoczął również pracę tłumacza, której efektem stało się przetransponowanie na grunt literatury polskiej czterech istotnych dla poetyki tego okresu dzieł: „Triumfu miłości” Petrarki, „Triumfu wiary” Guillaume’a Du Bartasa, „Descriptio gentium” Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i „Pieśni” Ambrosiusa Lobwassera. W czasie służby na dworze księcia Janusza Naborowski tworzył pojedyncze wiersze w języku polskim, zaś dwa pozostawione przez poetę tomy zawierają utwory łacińskie: „Lacrumae Danielis Naborovi…” składający się z siedmiu wierszy funeralnych na cześć zmarłego w 1610 roku kalwińskiego teologa Amandusa Polanusa von Polansdorf, oraz utrzymany w podobnej stylistyce zbiór „Naeniae a diversis scriptae in Exequias Illustrissimi Principis Dni Janussi Radivili” – tym razem opiewający postać zmarłego w 1620 roku księcia Radziwiłła.

Poezja Daniela Naborowskiego pozostawała pod dużym wpływem osiągnięć literatury antycznej, zwłaszcza zaś Horacego, klasyczne wzorce przetworzył jednak zgodnie z potrzebami XVII-wiecznego świata zatopionego w religijnym zwątpieniu i relatywizmie. Jego poetyckim wyrazem miał być konceptyzm jako wzór łączenia ze sobą wartości pozornie nieprzystających i wykluczających się nawzajem, jako droga do „godzenia niezgodności”, stąd też poezja Naborowskiego opiera się w dużej mierze na tym właśnie, niezwykle popularnym w epoce baroku nurcie, któremu dała podstawy filozoficzne i metodologiczne, konstytuując jego formy na całe najbliższe stulecie.